Vulkanisme
Onder vulkanisme verstaat men het geheel aan verschijnselen, dat samenhangt met het aan het aardoppervlak komen van magma vanuit de aardmantel. Onder de verschijnselen rekenen we naast de verschillende typen vulkanen ook geisers en minerale bronnen. Vulkanisme komt hoofdzakelijk voor aan de randen van aardplaten, maar is ook mogelijk op plaatsen waar de top van opstijgend vloeibaar magma, een zogenaamde mantelpluim door een relatief dunne of zwakke plaats door de aardkorst dringt en naar buiten treedt. Een voorbeeld hiervan is een 'hotspot' vulkaan.
Onder vulkanisme verstaat men het geheel aan verschijnselen, dat samenhangt met het aan het aardoppervlak komen van magma vanuit de aardmantel. Onder de verschijnselen rekenen we naast de verschillende typen vulkanen ook geisers en minerale bronnen. Vulkanisme komt hoofdzakelijk voor aan de randen van aardplaten, maar is ook mogelijk op plaatsen waar de top van opstijgend vloeibaar magma, een zogenaamde mantelpluim door een relatief dunne of zwakke plaats door de aardkorst dringt en naar buiten treedt. Een voorbeeld hiervan is een 'hotspot' vulkaan.
Vulkanisme in een divergerende zone.
Bron: Museon, Den Haag. |
Vulkanisme in een subductiezone.
Bron: Museon, Den Haag. |
Vulkanen in soorten
Zoals al eerder aangegeven, worden vulkanen vooral aangetroffen langs de randen van aardplaten. Daar ontstaan twee soorten vulkanen: schildvulkanen en stratovulkanen, die ook wel kegelvulkanen worden genoemd.
Zoals al eerder aangegeven, worden vulkanen vooral aangetroffen langs de randen van aardplaten. Daar ontstaan twee soorten vulkanen: schildvulkanen en stratovulkanen, die ook wel kegelvulkanen worden genoemd.
|
Schildvulkanen
Een schildvulkaan ontstaat op plaatsen waar aardplaten uit elkaar schuiven (divergeren). Het magma is relatief zeer heet en dun vloeibaar, waardoor de vulkaan aan de basis vrij breed is. Kenmerkend voor dit type zijn de flauwe hellingen van de vulkaan. De vulkanen van Hawaï zijn goede voorbeelden van een schildvulkaan. De foto is genomen vanaf de Mauna Kea, met de Mauna Loa op de achtergrond. |
Stratovulkanen
Op plaatsen waar aardplaten over elkaar heen schuiven, ontstaan statovulkanen. Het naar buitentredende magma is relatief minder heet dan op plekken bij divergerende platen. De lava is taai en 'stroperig'en stolt relatief snel. Een stratovulkaan kenmerkt zich bovendien door een doorgaans zeer explosief vulkanisme, waardoor er naast lagen lava ook as en andere brokstukken op de steile hellingen terechtkomen. |
De Mauna Kea en Mauna Loa op Hawaï.
Bron: US Geological Survey 2006. |
De Ngauruhoe in het Tongariro National Park in Nieuw-Zeeland is een goed voorbeeld van een stratovulkaan.
|
|
Doorsnede van een stratovulkaan
In deze tekening zijn de belangrijkste begrippen weergegeven: Op de grote vulkanische kegel zijn veelal kleinere kegels te vinden, die zijn ontstaan door 'vertakking' van de centrale kraterpijp. Naast magmakamer wordt er ook wel gesproken van een magma-haard. Een pyroklastische afzetting bestaat uit puinmateriaal, dat tijdens de eruptie naar buiten wordt geblazen. De naam komt van de Griekse woorden 'pyr' (=vuur) en 'clastos' (=gebroken). |
Doorsnede van een stratovulkaan.
Bron: Museon, Den Haag. |
|
Bronnen en media
Meer over vulkanisme en vulkanen vind je hier: De Vulkanen van de Tongariro - Noarderljocht.com
|
Whakaari (het Witte Eiland) is de meest actieve vulkaan van Nieuw-Zeeland.
|
Titelfoto: De Ngauruhoe in het Tongariro National Park in Nieuw-Zeeland.