Antarctic Pioneers
De pioniers van Antarctica, het laatste continent 
Niet alleen Nederlandse ontdekkingsreizigers waren in de ban van het ‘Onbekende Zuidland’. Ook de Britten waren naarstig op zoek naar het mythische onbekende land in het zuiden. Van 1768 tot 1779, bevoer Captain James Cook het zuidelijk halfrond, om in 1773 met zijn beide expeditieschepen ‘Resolution’ en ‘Adventure’ 71° Zuiderbreedte te bereiken, maar was daar, geconfronteerd met ijsbergen en stormachtige oceanen, gedwongen terug naar het noorden te zeilen. Aan het einde van de 18e en het begin van de 19e eeuw ontdekten zeehondenjagers en walvisvaarders weliswaar eilanden in de Zuidelijke Oceaan, alsmede delen van het Antarctisch Schiereiland, maar veel ontdekkingen bleven om commerciële redenen geheim.
 
In 1820 kreeg de Russische admiraal Fabian von Bellinghausen het Antarctische Continent in zicht. In 1823 bereikte James Weddell, een Britse zeehondenjager, 74° 15' Zuiderbreedte in de Weddell Zee en in 1841 ontdekte James Clark Ross de Ross Zee en Ross Island, het meest zuidelijke land dat over zee bereikbaar was. Dit eiland, waar nu de Amerikaanse- en Nieuw-Zeelandse onderzoeksstations (McMurdo en Scott) zijn gevestigd, biedt nog steeds een goede uitvalsbasis voor de route naar de Zuidpool.
Beetje bij beetje werd de kust van Antarctica onthuld door ontdekkingsreizigers als Wilkies, Bransfield, Dumont, d'Urville en Gerlache. Het eerste team dat op het Antarctische continent overwinterde was de ‘Southern Cross Expedition’ van Carsten Borchgrevink in 1898.
Pas tijdens de ‘Discovery Expedition’ van 1901-1904 deed kapitein Robert Falcon Scott de eerste poging om het binnenland te verkennen, het poolplateau te bereiken en de droge valleien te ontdekken. In de daaropvolgende tien jaar bereikten expedities onder leiding van  Amundsen, Scott en Shackleton zowel de magnetische zuidpool als de zuidpool zelf.
Vanaf de jaren ’20 van de vorige eeuw werd de Antarctische verkenning door de luchtvaart, en later die eeuw door de ruimtevaart, getransformeerd. In 1929 vloog admiraal Richard E. Byrd in 18 uur en 41 minuten naar de Zuidpool en terug. Wat Scott en zijn gezelschap meer dan drie maanden had gekost, wordt vandaag de dag in zes uur gevlogen. Wetenschappers van over de hele wereld doen dagelijks met behulp radar, lidar en andere remote sensing apparatuur aan boord van satelieten en vliegtuigen ontdekkingen en leggen daarbij stukje voor stukje de geheimen van het onder de ijskap verborgen continent bloot. 
Standbeeld van Robert Falcon Scott in het centrum van Christchurch. Het marmeren beeld is een kopie van het bronzen beeld op Waterloo Place in Londen. Dat werd gemaakt door Kathleen Scott. In 1916 maakte ze in Italië de marmeren versie, die in 1917 in Christchurch werd onthuld. Het beeld raakte zwaar beschadigd bij de aardbeving van 2011. Eenmaal hersteld, werd het in 2017 voor de tweede maal onthuld (RDV1071).
Scott's Hut, Cape Evans, gefotografeerd door Chris Rudge, ©Antarctica New Zealand Pictorial Collection, ANZSC2192.15, in seizoen 1990-91. Daarnaast: replica interieur van de hut in het International Anarctic Centre, Christchurch (RDV0828).
Met het vliegtuig naar de Zuidpool
Hoewel verkenning van Antarctica over land en over zee al veel eerder hadden plaatsgevonden, stond de verkenning van deze gebieden door de lucht in de jaren '20 van de vorige eeuw nog in de kinderschoenen. Gezien de gigantische omvang van het Antarctische Continent leek het voor de hand te liggen, dat het vliegtuig een belangrijke rol zou kunnen gaan spelen bij de exploratie van het onmetelijke Zuidpoolgebied. Door de jaren heen waren er vanaf het begin van de luchtvaart al wel pogingen gedaan met kleine van ski's uitgeruste vliegtuigen, maar het zou nog tot begin jaren '60 van de vorige eeuw duren, voordat het vliegtuig daar serieus haar intrede deed.
Links: de Ford 4-ATB Trimotor 'Floyd Bennett' NX4542 waarmee Richard Byrd (navigator), Bernt Balchen (piloot), Harold June (co-piloot) en Ashley McKinley (radiotelegrafist) op 28/29 november 1929 de eerste vlucht naar de Zuidpool maakten. Het vliegtuig is nu tentoongesteld in het Henry Ford Museum of American Innovation in Dearborn, Michigan. Foto: geen copyright informatie.
Rechts: de buste van Richard E. Byrd werd in 1965 bij het McMurdo Station geplaatst. Foto: Sergey Tarasenko, 21 december 2008. Antarctic Protected Area Number HSM54. CC-BY-SA 3.0.
De historische eerste vlucht naar de Zuidpool begon op 28 november 1929, vanaf ‘Little America’*, een verkenningsbasiskamp ten zuiden van de Bay of Whales, gelegen op het ijs van de Ross Zee, Antarctica, hemelsbreed op zo’n 800 mijl van de pool. Om 02.39 uur** bracht piloot Bernt Balchen de Trimotor NX4542 ‘Floyd Bennett’ in de lucht, bijgestaan door co-piloot Harold June, navigator Richard E. Byrd en radio-operator Ashley McKinley. Vanwege de nabijheid van de magnetische zuidpool verliep de navigatie met behulp van een zonnekompas. Talloze gletsjers, massieven, plateaus en kloven markeerden het grimmige, ruige landschap dat zich ontvouwde onder de vliegroute van de Floyd Bennett. Het meest imposant waren de Queen Maud Mountains, die tot ruim 3500 meter boven de zeespiegel reikten.
Balchen had moeite om het vliegtuig over de hoge pas tussen Mounts Fridtjof en Fisher te krijgen, waardoor de bemanning zich genoodzaakt zag, lege brandstofblikken en kostbaar voedsel overboord te gooien om de last te verlichten. Met zo’n 180 meter speling passeerde de Floyd Bennett de pas. Iets na 12.00 uur (lokale middernacht) op vrijdag 29 november 1929 bereikte de Floyd Bennett en haar bemanning de Zuidpool. Na enkele keren rondgecirkeld te hebben, werd om 12.25 uur koers voor de terugvlucht naar Little America ingezet. Om de vlucht te kunnen volbrengen, was een tussenlanding noodzakelijk. Daarvoor was er aan de voet van de Liv gletsjer een brandsstofvoorraad aangelegd. Na inname van 200 Gallons (757 liter) aan brandstof vertrok de Floyd Bennet om vervolgens om 21.10 uur bij Little America te landen. De totale vlucht had 18 uur en 41 minuten in beslag genomen***.
*   uiteindelijk zouden er bij de Bay of Whales vijf 'Little Americas' worden aangelegd. In januari 1929 was begonnen met het gereed maken van Byrd’s kamp en vliegstrip. In 1930 werd het opgegeven. Op ongeveer dezelfde locatie werd in 1934 Little America II ingericht. In de buurt verrezen in latere jaren Little America III en IV. Het vijfde en laatste kamp met deze naam lag ongeveer 50 kilometer ten oosten van de eerdere kampementen en werd ten behoeve van het Internationale Geo-Fysische Jaar 1957-58 ingericht.
   
**   alle genoemde tijdstippen zijn in UTC.
***   Voor zijn verdiensten werd Byrd na deze poolvlucht gepromoveerd tot de rang van admiraal. Zijn mede bemanningsleden werden o.a. geëerd met vernoemingen op topografische kaarten, zoals Mount Balchen, de McKinley en June Nunataks in het gebied rond de Liv Gletsjer. Zie ook Van Spitsbergen naar de Noordpool over de expeditie van Byrd en Bennett in 1926.
Hiernaast: Kaartblad van de Map of Antarctica, United States Antarctic Resource Center of the US Geological Society, Liv Glacier SV1-10/5, schaal 1:250.000. USGS Publiek Domein.
Na Byrd volgden er velen...
In het Air Force Museum of New Zealand in Wigram bij Christchurch zijn twee vliegtuigen tentoongesteld, die de herinnering aan de Nieuw-Zeelandse transarctische expeditie van de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw levend houden. De Nieuw-Zeelandse luchtmacht ondersteunde de expeditie o.a. twee DHC-2 Beavers. Beaver NZ6001 verongelukte op 15 januari 1960 in 'white-out condities' op de Beardmore Gletsjer. De twee bemanningsleden werden 5 dagen later door Auster NZ1707 gered.
DHC-6 Twin Otter VP-FAZ van de British Antarctic Survey. Foto: BAS.
De met ski's uitgeruste Hercules van de New York ANG verzorgt vanaf de luchthaven van Christchurch de bevoorrading van het Amerikaanse McMurdo en de Nieuw-Zeelandse Scott Base op Ross Island, Antarctica. Het vliegtuig is hier gefotografeerd tijdens de landing op het vliegveld van Wanaka.
Hieronder links: De Patriot Hills in het zuidelijk deel van Heritage Range in de Ellsworth Mountains, Antarctica op een kaart van de USGS uit 1966. Bron: United States Antarctic Resource Center of the US Geological Survey. Klik op hun link van deze foto voor een een hogere resolutie: https://usarc.usgs.gov/drgs/dir2/c80077s1.jpg​.
Boven rechts: USGS kaart van het gebied rond de Union Glacier in de Heritage Range van de Ellsworth Mountains, gepubliceerd in 1966. Bron: USGS.
Bronnen en media
Titelfoto: DHC-6 Twin Otter VP-FAZ van de British Antarctic Survey boven de onmetelijke sneeuw- en ijsvlakten van Antarctica. Foto: BAS.
© GeoGraphixs - 2012-2021