D-Day 80

Op 6 juni 2024 is het 80 jaar geleden, dat Geallieerde legers voet zetten op de Franse kust in Normandië en daarmee de bevrijding van Europa inluidden. Op deze pagina hebben we een overzicht samengesteld van foto- , film- en kaartmateriaal rond deze grote militaire operatie.
Foto en film
Er zijn talloze foto's van de gebeurtenissen in juni 1944 gepubliceerd. Dat geldt in iets mindere mate voor bewegende filmbeelden. In het overzicht op deze pagina beperken we ons tot de vanuit de lucht (of in een enkel geval een hoog standpunt in het terrein) gemaakte opnamen (verticaal en oblique) door fotoverkenningsvliegtuigen van de Geallieerde luchtstrijdkrachten.
Landingsschepen brengen in de uren nadat de eerste militairen aan land zijn gekomen, militair materieel en voorraden aan land. Bron: US Library of Congress.
Verticale luchtfoto van de drie Horsa-zweefvliegtuigen van de 'coup de main'-strijdmacht van de 6th Airborne Division (D Company, 2nd Ox & Bucks Light Infantry plus geniesoldaten) nabij de brug over het Caen-kanaal bij Benouville, later bekend als 'Pegasus Bridge', juni 1944. Zichtbaar zijn zweefvliegtuig nr. 91 met luitenant Den Brotheridge en majoor John Howard (boven); Zweefvliegtuig nr. 93 met Lt Smith (midden) en zweefvliegtuig nr. 92 met Lt Henry 'Tod' Sweeney (onder). Bron: IWM MH2074. De foto werd door No.16 Squadron, RAF gemaakt.
De fotoverkenners van het No.16 Squadron van de RAF waren nagenoeg de gehele daglichtperiode van 6 juni 1944 boven Normandië actief. In het artikel Eyes over-Normandy door Andrew Thomas lees je meer over het werk dat de eenheid op die gedenkwaardige dag uitvoerde.
Een verticale opname, genomen vanaf 7.000 meter, toont de wijk St. Jean in Caen, Frankrijk, verwoest door twee zware aanvallen op de stad door vliegtuigen van No. 5 Group, RAF Bomber Command, in de nachten van 7/6 en 12/12 13 juni 1944. Het Bassin Saint-Pierre bevindt zich linksonder en de rivier de Orne stroomt van rechtsboven naar middenlinks. De kerk van St. Jean, beschadigd maar nog steeds overeind, is zichtbaar in het midden van het rechterondergedeelte van de foto. Een ander zwaar beschadigd gebied is te zien aan de overkant van de rivier in de wijk Vaucelles, rechts van het centraal station (linksboven). Deze foto werd op 13 juni 1944 gemaakt door F/O Reeves van de 106 (PR) Group. Bron: IWM fotoarchief, HU92977.
Het (online)fotoarchief van Imperial War Museums telt meer dan 600 foto's en afbeeldingen onder de zoekopdracht D-Day. Voorts heeft IWM enkele publicaties over dit onderwerp samengesteld:
D-day and the aerial battle for Normandy en D-day from the air.

Zeer de moeite waard is een bezoek aan de website www.fold3.com met alleen al over de gebeurtenissen op en rond D-Day honderden door vooral de Amerikaanse Army Air Forces gemaakte (lucht)foto's. Klik op de bovenstaande link en bekijk dan alle tussen 1 maart en 1 november 1944 gemaakte luchtfoto's.
Luchtfoto en kaart
Voorafgaande aan de Geallieerde landingen op de stranden werden er honderden (foto-)verkenningsvluchten uitgevoerd om een zo gedetailleerd mogelijk beeld van het gebied te verkrijgen, niet alleen van de Duitse verdedigingswerken, maar ook van infrastructuur, terreinomstandigheden en de meest actuele situatie op de stranden, waar allerlei versperringen mogelijk voor problemen voor de landingsschepen konden zorgen.
Hierboven: Het American Air Museum IWM Duxford heeft honderden foto's in haar beeldbank betreffende de luchtoorlog boven Europa. Een groot deel van de foto's is afkomstig uit de collectie van Roger Freeman, waaronder deze: Een van lage hoogte door een Amerikaanse Lockheed F-5 gemaakte opname van versperringen op het strand Bron: American Air Museum (https://www.americanairmuseum.com/archive/media/fre-12041).
Een B-26 Marauder van de 386 Bomb Group keert terug van een aanvalsvlucht op doelen in het directe achterland van de invasiestranden. Daar werden in de weken, dagen en uren voor de daadwerkelijke landing op D-Day talloze wegen, bruggen, spoorwegemplacementen en vliegvelden aangevallen. Bron: Smithsonian Institute (https://www.smithsonianmag.com/air-space-magazine/mission-utah-beach-180972310/) Idem in de fotocollectie van het Imperial War Museum: EA 26255 (https://www.iwm.org.uk/collections/item/object/205360341)
The National Collection of Aerial Photography (NCAP) heeft een selectie gemaakt van op en rond D-Day gemaakte luchtfoto's: D-Day-landings
Kaart van het oostelijk deel van Omaha-Beach, met daarop ingetekend de door de Duitsers op het strand aangebrachte versperringen. Bron: https://maps.lib.utexas.edu/maps/historical/omaha_beach_east_f_1944_2.jpg
De kaartcollectie van de McMaster University in Hamilton, Ontario, omvat een groot aantal topografische kaarten. Klik hieronder op het overzicht voor de gewenste kaart.
Beschikbare kaarten van Frankrijk en de Lage Landen in de bibliotheek van de McMaster University.
Een fragment van een van oorsprong Franse topografische kaart van de bruggen over de Orne en het Kanaal van Caen bij Bénouville/Ranville. Deze kaart, in 1943 uitgegeven door de Duitse Militaire topografische dienst. De twee bruggen werden in de eerste uren van D-Day intact door de Geallieerden ingenomen. http://blogs.bodleian.ox.ac.uk/maps/2019/06/05/d-day-2/
De Bodleian Libraries van de Universiteit van Oxford heeft een groot aantal kaarten digitaal en online beschikbaar gesteld:  https://www.bodleian.ox.ac.uk/maps. Uit die bibliotheek komt ook deze kaart:
Remonter le Temps - IGN
Terug in de tijd met Remonter le temps van het Institut Géographique National... In het voorbeeld hierboven de in 1944 gemaakte luchtfoto's van Ouistreham. Ieder punt is het middelpunt van een luchtfoto. Naast foto's kunnen o.a. ook kaarten uit verschillende jaren met elkaar worden vergeleken. Klik op de kaart voor het openen van de viewer.
De kaart hiernaast vind je, naast andere over de invasie, op https://www.normandy1944.info/home/maps/d-day-invasion-map.
Vergelijkbaar kaart materiaal vind je op de website van het Canadese Project’44: een online kaartenproject van het Westelijke Front van de Tweede Wereldoorlog, samengesteld door by Nathan Kehler en Drew Hannen van de Canadian Research and Mapping Association (CRMA). Hier vind je de kaarten:
 https://www.project44.ca/intelblog/mapping-the-battle-of-normandy. Klik op de kaart hieronder om de Geallieerde vorderingen van dag tot dag te bekijken.
Duitse luchtfoto's van de Geallieerde landingen
Door het overweldigende Geallieerde luchtoverwicht tijdens en in de dagen en weken na de invasie was de Duitse Luftwaffe nagenoeg afwezig in de lucht. Er waren sporadisch aanvallen door Duitse jacht-bommenwerpers. Opmerkelijk is de eerste inzet van de voor fotoverkenning uitgeruste Arado Ar 234 straalbommenwerper . Bekend is, dat de Oberleutnanten Erich Sommer en Horst Götz vanaf hun basis Juvincourt tussen 2 en 12 augustus 1944 verkenningsvluchten boven het invasiegebied uitvoerden. Naar nu bekend is, zijn er ongeveer 20 van de 380 door hen gemaakte foto's bewaard gebleven.
In de middag van 2 augustus 1944 maakt Leutnant Erich Sommer vanaf Juvincourt een verkenningsvlucht met een Arado Ar 234. Deze vlucht zou de luchtvaartgeschiedenis in gaan als de eerste door een straalvliegtuig uitgevoerde fotoverkenning. De drie foto's hierboven zijn op deze historische vlucht gemaakt. Ze zijn alle drie door Duitse fotospecialisten geannoteerd. Op alle drie foto's zijn na 6 juni aangelegde tijdelijke vliegstrips (Advanced Landing Grounds) waar te nemen. De tijdelijke strip, gemarkeerd met 1 in de driehoek op de linker foto, is het vliegveld bij Saint-Aubin-d'Arquenay en werd niet door gevechtseenheden van de RAF gebruikt, maar diende om zweefvliegtuigen terug naar Engeland te brengen. In de eerste vroege uren van 6 juni landden hier in de nabijheid talrijke Horsa zweefvliegtuigen om de bruggen over de Orne en het Kanaal van Caen in te nemen (gemarkeerd met '2' ).
Foto midden:
De aanleg van Advanced Landing Ground B-3 bij Sainte-Croix-sur-Mer ging op 8 juni van start en twee dagen later landde er de eerste RAF Typhoon. Op 15 juni landde de B-17 met aan boord Generaal Eisenhower op het veld. Parallel aan de strip werd voorts nog een langere versterkte  SMT (Square-Mesh Track) baan aangelegd. In een Duits rapport bij deze foto wordt gesteld, dat de lengte van de landingsbaan circa 1100 meter bedraagt en er 71 eenmotorige vliegtuigen zijn waargenomen.
Foto rechts:
ALG B-1 bij Asnelles-sur-Mer was een strip met een lengte van ongeveer 600 meter en werd als noodlandingsstrip bedoeld.