Divergerende platen |
|
Bij een divergerende plaatbeweging is er sprake van het feit, dat de aardplaten zich van elkaar verwijderen. In hoofdlijn kunnen we twee verschillende situaties aantreffen:
1. divergentie van oceanische platen 2. divergentie van Continentale platen |
Bron: http://www.divediscover.whoi.edu
|
De divergentie van de oceanische plaat
Voor een mooi voorbeeld van deze situatie moeten we naar het noordelijk deelt van de Mid-Atlantische Rug. Op Ijsland is goed te zien, hoe de Euraziatische Plaat en de Noord-Amerikaanse Plaat 'van elkaar af drijven'. Met een snelheid van slechts een paar centimeter per jaar is dat echter met het blote oog niet waar te nemen.
Boven de opstijgende convectiestromen worden de oceanische platen omhooggestuwd, breken en worden van elkaar afgeduwd (in het Engels: ridge push). Het afkoelende magma vormt hier nieuwe aardkorst.
Doordat de snelheid van het wegduwen aan beide kanten van het omhoogkomende magma ongeveer gelijk is, ontstaat aan weerszijden een min of meer symmetrisch geheel van nieuw gevormde aardkorst. In het Engels heet dit sea/ocean floor spreading.
Over een lengte van vele duizenden kilometers heeft zich zo een oceanische bergketen gevormd. Deze Mid-Oceanische Rug genoemd steekt op een enkele plaats boven het wateroppervlak van de Atlantische Oceaan uit: Ijsland.
Voor een mooi voorbeeld van deze situatie moeten we naar het noordelijk deelt van de Mid-Atlantische Rug. Op Ijsland is goed te zien, hoe de Euraziatische Plaat en de Noord-Amerikaanse Plaat 'van elkaar af drijven'. Met een snelheid van slechts een paar centimeter per jaar is dat echter met het blote oog niet waar te nemen.
Boven de opstijgende convectiestromen worden de oceanische platen omhooggestuwd, breken en worden van elkaar afgeduwd (in het Engels: ridge push). Het afkoelende magma vormt hier nieuwe aardkorst.
Doordat de snelheid van het wegduwen aan beide kanten van het omhoogkomende magma ongeveer gelijk is, ontstaat aan weerszijden een min of meer symmetrisch geheel van nieuw gevormde aardkorst. In het Engels heet dit sea/ocean floor spreading.
Over een lengte van vele duizenden kilometers heeft zich zo een oceanische bergketen gevormd. Deze Mid-Oceanische Rug genoemd steekt op een enkele plaats boven het wateroppervlak van de Atlantische Oceaan uit: Ijsland.
|
Ijsland 'rekt uit'
Betrekkelijk dicht bij huis, op Ijsland, zijn de randen van twee platen goed zichtbaar. De Thingvellir, waar ooit het Ijslandse parlement zetelde, ligt tussen de Euraziatische plaat en de rand van de Noord-Amerikaanse plaat. In de verte is aan de zuidzijde van het Thingvallavatn meer, de vrijkomende stoom van de geothermische elektriciteitscentrale van Nesjavellir te zien. Op de voorgrond de Almannagjá, waarvan de oostelijke zijde in de loop der tijden oostwaarts is afgebroken en 'omgevallen'.
|
|
Divergentie van platen in beeld: Rechts de Noord-Amerikaanse Plaat. Links, buiten het beeld van de foto ligt de Euraziatische Plaat.
Hierboven: De Thingvellir, kijkend naar het noordoosten. Boven het kerkje bevindt zich de westelijke begrenzing van de Euraziatische plaat. Beide platen 'drijven' met een snelheid van ongeveer 2 centimeter per jaar uit elkaar.
|
Op het informatiebord in de Thingvellir is boven de Noord-Amerikaanse Plaat te zien, onderaan de Euraziatische plaat. In het laaggelegen deel er tussen in bevinden zich de historische bouwwerken, die jaarlijks duizenden toeristen naar de Thingvellir doen komen.
|
In dit verband is het artikel 'How tall will Mount Everest get before it stops growing?' geschreven door Harriet Constable op BBC Future (gepubliceerd op 14 april 2022).
De ouderdom van de oceanische plaat in beeld: Hoe roder de kleur, hoe jonger het gesteente. De dieprode kleur staat voor de situatie in 1996, het jaar waarop deze kaart door NOAA werd gepubliceerd. De gesteenten met de lichtrode/oranje tinten hebben een ouderdom tot ongeveer 50 miljoen jaar. De leeftijd van de geel/lichtgroen gekleurde gesteenten loopt van 50 miljoen jaar tot ongeveer 150 miljoen jaar oud (donkergroen). De ouderdom van de blauwe tinten loopt van 150 miljoen jaar (lichtblauw) tot 180 miljoen jaar (donkerblauw). De zwarte tint van de breuklijn toont een actieve breuk; de roodroze lijn stelt een niet-actieve breuklijn voor. Kaart: NOAA, 1996.
|
Het divergeren van de continentale plaat
Het beste voorbeeld vinden we in Oost-Afrika. Convectiestromen veroorzaken het van elkaar breken van de Afrikaanse Plaat, je zou kunnen zeggen, het afbreken van de 'Hoorn van Afrika'. Op deze wijze zijn ook de Rode Zee en de Golf van Aden ontstaan: in de uit elkaar bewegende breukzone wordt nieuwe aardkorst gevormd. Deze ligt echter lager dan de naastliggende platen en zeespiegel, waardoor het gebied volstroomt met water. Op 20 maart 2018 publiceerde de Keniaanse website Daily Nation deze film van de grote, kilometers lange scheur, die in de voorgaande dagen ontstond in de Suswa Vallei. In de beelden is te zien hoe de op plaatsen 20 meter wijde scheur infrastructuur, zoals de hoofdweg van Narok naar Mai Mahiu, heeft opgebroken. Op een aantal plaatsen moesten mensen worden geëvacueerd.
|
De Oost-Afrikaanse Rift Zone in beeld. De kaart is vervaardigd op basis van NASA/Space Shuttle radarbeelden. Bron: Geology.com.
|
De hoofdweg van Narok naar Mai Mahiu in Kenia kon enkele uren, nadat de grote scheur het verkeer z'n doorgang belemmerde provisorisch gerepareerd worden. Bron Daily Nation.
|
Het lavameer in de krater van de Nyiragongo Vulkaan. De zeer actieve vulkaan, die deel uitmaakt van het Virunga Nationale Park in het oosten van de Democratische Republiek Congo, ligt op slechts enkele kilometers van de stad Goma. Foto: Cai Tjeenk Willink (Caitjeenk).
|
CC-BY-SA 3.0
|
In de National Geographic van april 2011 staat het artikel "Onder de rook van de vulkaan", geschreven door Michael Finkel en voorzien van spectaculaire foto's van Carsten Peter. Peter reist al meer dan 30 jaar de wereld rond om vulkanen te fotograferen. Kijk daarvoor op zijn website. (De uitgave van NG is in de mediatheek aanwezig) Op de website van National Geographic staan meer van Peter's foto's van de Nyiragongo.
Er wonen ongeveer een miljoen mensen in het Kivubekken, vlakbij actieve vulkanen, zoals hier de Nyiragongo. Het Kivumeer, waaraan de stad Goma ligt, bevat lagen met dodelijke gassen. Foto: Carsten Peter/National Geographic, 2011.