Mapping Australia and New Zealand
In deze module maak je nader kennis met de vroegste cartografie van wat tot aan de 16e eeuw voor Europeanen een onbekend deel van onze aarde was. Dat er een 'Onbekend Zuidland' moest zijn, sprak zeer tot de verbeelding en was voor ontdekkingsreizigers een aanzet op zoek te gaan naar nieuwe werelden.
We richten ons op Australië, Tasmanië en Nieuw-Zeeland.
We richten ons op Australië, Tasmanië en Nieuw-Zeeland.
Australië
|
Kaart van de Maleisische Archipel en de Nederlandse ontdekkingen in Australië.
Hessel Gerritz was van 1617 tot zijn dood in 1632 de officiële cartograaf van de VOC. Kapiteins en ontdekkingsreizigers moesten al hun kaarten en scheepsjournaals inleveren bij Gerritz als ze terugkwamen in Amsterdam. Dankzij deze stroom aan informatie heeft Gerritz een aantal baanbrekende kaarten kunnen maken. Die zeekaarten behoorden tot de standaard uitrusting van de VOC-schepen. Op zijn reis in 1642 zal Tasman waarschijnlijk gebruik hebben gemaakt van deze kaart. Collectie National Museum of Australia. (VRS8174). |
|
Tasmanië
Kaart Tasmanië/Van Diemens Land. Deze kaart is naar alle waarschijnlijkheid gebaseerd op een schets van piloot-majoor Frans Jacobsz Visscher. Tasman Journaal, Collectie Nationaal Archief. Hier gefotografeerd tijdens de tentoonstelling over Abel Tasman in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen. (VRS8148).
Op 3 december 1642, nam Tasman namens de VOC officieel Van Diemens Land in bezit. Dit gebeurde door het planten van een 'paal met daarin het compagniesteken gehouwen, en de prinsenvlag'. De plaats waar dit gebeurde staat zorgvuldig aangegeven op de kaart. Pas in 1772 zouden andere Europeanen het eiland bezoeken. Nadat de Britten hier in 1803 beruchte strafkolonies vestigden, kreeg de Nederlandse naam een lugubere bijklank: 'Demon's Land'. De naamsverandering (in 1856) naar Tasmanië' moest toekomstige kolonisten verleiden zich hier te vestigen.
Tasman Journaal, Collectie Nationaal Archief; hier gefotografeerd tijdens de tentoonstelling over Abel Tasman in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen (VRS8153).
Tasman Journaal, Collectie Nationaal Archief; hier gefotografeerd tijdens de tentoonstelling over Abel Tasman in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen (VRS8153).
Kustprofielen Tasmanië en Nieuw-Zeeland
|
|
Schets van de kustlijn uit het journaal, gekopieerd van de originele schets van - waarschijnlijk - Isaac Gilsemans. Omdat de hele hustlijn niet op één pagina paste, deelde hij hem op. Als we beide delen naast elkaar leggen, zien we de kustlijn zoals Tasman die moet hebben gezien. Erbij staat: "Aldus verthoont hem het landt als ghij der 6 mijlen .... [vandaan bent]. Aldus verthoont hem Anthonij van Diemenslandt als ghij uutten westen compt ende bent op zuyder breede van 42 1/2 gr[aden]."
In zijn journaal situeert Tasman de kust op 42°30' zuiderbreedte en 147°12' oosterlengte (omgerekend naar de tegenwoordige Greenwich-meridiaan). In werkelijkheid bevindt de kustplaats Zeehaen (genoemd naar het schip) zich op 41°53' zuiderbreedte en 145°20' oosterlengte. Toch behoorlijk precies, als je bedenkt dat ze hun positie moesen bepalen met gegist bestek, atrolabium en jacobsstaf. De schetsen in het Tasman Journaal maken deel uit van de Collectie Nationaal Archief. Hier zijn ze gefotografeerd tijdens de tentoonstelling over Abel Tasman in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen. (VRS8151 en VRS8152). Op de Tasman375 website vind je een groot aantal kustprofielen van Tasmanië en Nieuw-Zeeland.
In zijn journaal situeert Tasman de kust op 42°30' zuiderbreedte en 147°12' oosterlengte (omgerekend naar de tegenwoordige Greenwich-meridiaan). In werkelijkheid bevindt de kustplaats Zeehaen (genoemd naar het schip) zich op 41°53' zuiderbreedte en 145°20' oosterlengte. Toch behoorlijk precies, als je bedenkt dat ze hun positie moesen bepalen met gegist bestek, atrolabium en jacobsstaf. De schetsen in het Tasman Journaal maken deel uit van de Collectie Nationaal Archief. Hier zijn ze gefotografeerd tijdens de tentoonstelling over Abel Tasman in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen. (VRS8151 en VRS8152). Op de Tasman375 website vind je een groot aantal kustprofielen van Tasmanië en Nieuw-Zeeland.
Nieuw-Zeeland
Bronnen en media
Titelfoto: Schets van een deel van de kust van Van Diemens Land, gefotografeerd tijdens de tentoonstelling over Abel Tasman in het Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen. (VRS8152).