Nineveh - Hoofdstad van een Wereldrijk |
Zo'n 2700 jaar geleden werd Nineveh de hoofdstad van Assyrië. In nog geen 100 jaar tijd groeide deze stad tot ruim 100.0o0 inwoners en werd daarmee de grootste én belangrijkste stad ter wereld. Gelegen op de oostelijke oever van de Tigris en doorsneden door de Khosar rivier was Nineveh omgeven door een indrukwekkende, kilometers lange stadsmuur, waarin tal van poorten toegang verschaften tot de stad met haar statige paleizen, tempels, monumenten en weelderige parken. Vanuit Nineveh werd het immense Assyrische rijk bestuurd.
|
Op deze kaart wordt de strategische ligging van Nineveh duidelijk gemaakt. Foto van kaart gemaakt in het Drents Museum, tentoonstelling 'Iran - Bakermat van de Beschaving'.
|
Dit beeld toont de stad Nineveh op het hoogtepunt van haar macht met een pracht aan paleizen en tempels. Gelegen op de oostelijke oever van de Tigris maakt het oude Nineveh tegenwoordig deel uit van de stad Mosul.
Bron: Rijksmuseum van Oudheden, Leiden.
Bron: Rijksmuseum van Oudheden, Leiden.
Voordat Nineveh hoofdstad werd, werd het Assyrische rijk vanuit Dur-Sharrukin, de 'Vesting van Sargon', bestuurd. De stad was in het jaar 713 voor het begin van de jaartelling gesticht door haar naamgever koning Sargon II. Lang heeft hij niet van zijn stad kunnen genieten, want hij liet acht jaar later, in 705, het leven op het slagveld in de strijd tegen de Cimmeriërs in het tegenwoordige West-Iran. Sargon de Tweede werd als koning opgevolgd door zijn zoon Sennacherib. In plaats van zich in de stad van zijn vader te vestigen, koos hij voor de bouw van een geheel nieuwe, nog grotere hoofdstad. Zo werd in het jaar 704, op zo'n 15 kilometer ten zuidwesten van Dur-Sharrukin (het huidige Khorsabad) begonnen aan de bouw van Nineveh.
Met geweld verkreeg Sargon II in 722 v Chr de macht over het Assyrische rijk. Het was een onrustige periode en hij trok verschillende keren op tegen zijn buurlanden. Niet zelden verwoestte hij de overwonnen steden en nam alles mee, zelfs wijn uit de kelders. Zijn grootste bijdrage aan de geschiedenis was echter de bouw van zijn nieuwe hoofdstad Dur-Sharrukin, het huidige Khorsabad. Sargon II wilde dat zijn stad mooier en groter was dan die van zijn voorgangers. Helaas kon hij er niet van genieten; hij stierf op het slagveld voordat de hoofdstad af was.
|
Het kalkstenen reliëf met koning Sargon II (Archeologisch Museum, Turijn).
|
Een nieuwe hoofdstad...
Koning Sennacherib kwam in 705 aan de macht, na het overlijden van zijn vader Sargon II. Hij koos Nineveh als zijn hoofdstad. Na bijna 25 regeringsjaren stierf hij in zijn eigen tempel, de aanwezigheid van de goden ten spijt. Waarschijnlijk werd hij neergestoken door twee ontevreden zonen. Eén Assyrrische schrijver beweert echter, dat de koning omkwam doordat een groot stierbeeld per ongeluk op hem viel. Het kalkstenen reliëf met de afbeelding van koning Sennacherib is in het bezit van het Ashmolean Museum in Oxford.
Nineveh op de kaart
Daar waar het water van de Khawsar (Khosr) rivier in de Tigris stroomt, eeuwenlang het kruispunt van twee belangrijke handelsroutes, koos Koning Sennacherib de ideale plaats voor de stichting van zijn nieuwe hoofdstad. Naast de gunstige verkeersligging, waren het zeker ook de vruchtbare oevers van de beide rivieren, die de keuze voor deze plaats bepaalden.
Deze kaart toont het gebied tussen de rivieren Eufraat (rechts) en Tigris. De kaart werd in de 10e eeuw getekend door de Iraanse geograaf Al-Istakri getekend. In tegenstelling tot veel latere geografen reisde hij zelf door de streken en documenteerde plaatsen, wegen en rivieren. De schuin naar beneden lopende streep links op de kaart is de Tigris. Bagdad wordt voorgesteld door de rode cirkel bovenaan, de kleine stad Mosul ligt stroomopwaarts. Op de meeste Arabische kaarten wordt het zuiden bovenaan de kaart weergegeven.
Pas in 1820 verscheen de eerste gedetailleerde kaart van Nineveh, gemaakt door de archeoloog Claudius J. Rich. Zijn werk werd voltooid door Felix Jones, kapitein in het Britse leger, en in 1855 gepubliceerd.
Detail uit de kaart van Felix Jones, met de contouren van Tell Kuyunjik, Nebi Yunus en de stadsmuren duidelijk aangegeven. Op de westelijke oever ligt de stad Mosul.
|
'Het Boek van Wegen en Landen', gemaakt door de Iraanse geograaf Al-Istakri. Deze uitgave van het boek maakt deel uit van de collectie van de Universiteitsbibliotheek Leiden en stamt uit de 12e eeuw.
|
Ondanks Jones' opmerking, dat topografie 'nogal saai' was, publiceerde hij zeer nauwkeurige plattegronden van de ruïnes van Nineveh en het aanliggende stadje Mosul. Als levensgenieter en avonturier had hij het liever over badende vrouwen en het slechte weer, maar hij noemde in zijn verslag ook de gigantische afmetingen van de archeologische vindplaats. Hij meende dat er duizend arbeiders en 174 jaar nodig zouden zijn om de twee heuvels van Nineveh weg te graven.
|
Topografische kaart van Nineveh, door Felix Jones. Gepubliceerd in 1855. Universiteitsbibliotheek Leiden.
|
Deze plattegrond van Nineveh daterend uit 1680 is van de hand van de Nederlandse geograaf Olfert Dapper en is afgebeeld in het boek ‘Naukeurige beschrijving van Asien'. Het boek maakt deel uit van de collectie van het Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten. Dapper, van wie bekend is, dat hij Nederland nooit was uit geweest, basseerde zich op verhalen en berichten van anderen. De plattegrond van Nineveh, met alle afmetingen, blijken van de stad Babylon te zijn overgenomen.
De komst van de luchtvaart en daarmee de luchtfotografie ontketende ongekende mogelijkheden voor de cartografie. De Britse luchtmacht, de Royal Air Force, fotografeerde vanaf de jaren '20 van de vorige eeuw grote delen van het Midden-Oosten.
Deze luchtfoto werd in november 1933 door de Britse Royal Air Force gemaakt. Vergelijk deze met het in december 2004 door Landsat/Copernicus gemaakte satellietbeeld.
Op dit door Landsat/Copernicus gemaakte beeld uit december 2004 zijn de contouren van Kuyunjik aan de noordelijke oever van de Khawsar (Khosr) rivier nog goed te onderscheiden, evenals het andere 'eiland' Nebi Yunus. Ook is de positie van de oude stadsmuren nog goed herkenbaar.
|
|
In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden was tot en met 28 maart 2018 de grote tentoonstelling 'Nineveh - Hoofdstad van een Wereldrijk' te bezichtigen met tal van archeologische vondsten uit deze stad.
Ondertussen opende in het Drents Museum in Assen de tentoonstelling "Iran - Bakermat van de beschaving", waarin ook aandacht voor de belangrijke rol, die Nineveh ooit speelde. |