Permafrost
|
Permafrost is de naam voor een nagenoeg permanent bevroren grond in grote delen van de boven de poolcirkel liggende streken van Noord-Amerika, Europa en Azië. Op bepaalde plekken kan deze bevroren grondlaag een diepte van 400 meter bereiken. In de zomermaanden kan het voorkomen, dat de bovenste laag grond ontdooit. Deze laag kan in dikte variëren van enkele decimeters tot enkele meters. Deze laag, waarin in de zomermaanden plantengroei mogelijk is, wordt de actieve laag genoemd. In het korte groeiseizoen worden de platen niet er groot, maar de prachtige kleuren van wel erg op.
Deze steenbreek (Saxifraga platysepala) met haar rode worteluitlopers en brede kelkbladen reikt naar de zomerzon boven Spitsbergen. De Engelse naam is: Broadsepal Saxifrage. Foto: Jetske Anema (DSCN0685).
|
|
|
Op de kaart hierboven is de omvang van het landoppervlak met een permafrost-bodem weergegeven. Het betreft de gebieden met een temperatuur van 0°C en lager. Deze temperatuur van de bovenste laag van de permafrost (Temperature at the Top Of the Permafrost, TTOP) is berekend op basis van de gemiddelde jaarlijkse grondtemperatuur (Mean Annual Ground Temperature, MAGT). Deze is op haar beurt berekend op basis van de gemiddelde jaarlijkse luchttemperatuur. Bron: "Northern Hemisphere permafrost map based on TTOP modelling for 2000–2016 at 1 km² scale" door Jaroslav Obu, Sebastian Westermann, Annett Bartsch, Nikolai Berdnikov, Hanne H. Christiansen, Avirmed Dashtseren, Reynald Delaloye, Bo Elberling, Bernd Etzelmüller, Alexander Kholodov, Artem Khomutov, Andreas Kääb, Marina O. Leibman, Antoni G. Lewkowicz et al. Gepubliceerd in Earth-Science Reviews, Elsevier, June 2019.
|
|
Op enkele plaatsen op Spitsbergen is (een gedeeltelijke) ontdooiing van van de permafrost bodem zichtbaar. In het verzakte deel van het terrein komt het bevroren deel boven. Langzaam smelt het ijs in de zomerzon.
|
Alle gebouwen in Longyearbyen op Spitsbergen zijn op palen gebouwd. Zo wordt voorkomen, dat de permafrostbodem onder het gebouw niet ontdooit én het gebouw geen vorstschade oploopt. Op de foto het moderne University in Svalbard (UNIS)-gebouw.
|
|
Bronnen en media
|
Het hele artikel van Anna Liesowska vind je in de Siberian Times van 7 september 2020.
Die Arktis verändert sich dramatisch – und noch schneller als gedacht, door Peter Carstens in de Geo van december 2020
|
Deze nog vrijwel intacte holenbeer, die ongeveer 39.500 jaar geleden stierf, werd onlangs in Siberië gevonden.
|
Bijbehorende termen en begrippen
actieve laag
De bovenste grondlaag, die in de warmste periode van het jaar ontdooit.
permafrostlaag
De grondlaag, die permanent bevroren is.
permafrost-tafel
De bovenkant van de permafrostlaag, die de grens vormt met de in de zomermaanden ontdooiende en bovenliggende actieve laag.
De bovenste grondlaag, die in de warmste periode van het jaar ontdooit.
permafrostlaag
De grondlaag, die permanent bevroren is.
permafrost-tafel
De bovenkant van de permafrostlaag, die de grens vormt met de in de zomermaanden ontdooiende en bovenliggende actieve laag.
Talik
Een permanent ontdooide bodemlaag in een permafrostgebied wordt een talik genoemd. Taliks komen met het opwarmen van de aarde in steeds grote aantallen en omvang voor. Ze verschijnen vaak onder rivieren en thermokarst-dooimeren. In deze meren bevriest het onderste deel van het water niet in de winter, de onderliggende bodem evenmin.
Het woord 'talik' is afgeleid van het russische werkwoord (ver)mengen.
Onlangs maakte BBC correspondent in Moskou, Steven Rosenburg, een korte documentaire over het verdwijnen van de permafrostbodem in de Jakoetsk regio van Siberie: "Siberia landscape scarred by climate change" (BBC Science&Environment, 17 september 2020).
Een permanent ontdooide bodemlaag in een permafrostgebied wordt een talik genoemd. Taliks komen met het opwarmen van de aarde in steeds grote aantallen en omvang voor. Ze verschijnen vaak onder rivieren en thermokarst-dooimeren. In deze meren bevriest het onderste deel van het water niet in de winter, de onderliggende bodem evenmin.
Het woord 'talik' is afgeleid van het russische werkwoord (ver)mengen.
Onlangs maakte BBC correspondent in Moskou, Steven Rosenburg, een korte documentaire over het verdwijnen van de permafrostbodem in de Jakoetsk regio van Siberie: "Siberia landscape scarred by climate change" (BBC Science&Environment, 17 september 2020).
Thermokarst (cryokarst)
Door het ontdooien van het bovenste deel van de permafrostbodem ontstaat er aan het aardoppervlak een moerassig terrein met daarin kleine bulten (hummocks). Bij voortzettende dooi kunnen er meren ontstaan, waardoor de dooi van het omliggende gebied versneld wordt. De reportage van Steven Rosenburg laat dit goed zien (zie bij 'talik', hierboven).
Door het ontdooien van het bovenste deel van de permafrostbodem ontstaat er aan het aardoppervlak een moerassig terrein met daarin kleine bulten (hummocks). Bij voortzettende dooi kunnen er meren ontstaan, waardoor de dooi van het omliggende gebied versneld wordt. De reportage van Steven Rosenburg laat dit goed zien (zie bij 'talik', hierboven).