Razende stormen
Tornado's verwoesten Kentucky
|
11 december 2021 - Een serie krachtige tornado's heeft in de Amerikaanse staat Kentucky aan tientallen mensen het leven gekost. Gouverneur Beshear van de staat zegt dat het dodental boven de zeventig ligt en naar verwachting zal oplopen tot meer dan honderd.
Volgens de gouverneur is de tornado, die heeft huis gehouden in het stadje Mayfield, de meest verwoestende tornado uit de geschiedenis van Kentucky. De tornado was actief in een gebied van ruim 350 kilometer lang, bijna 57.000 mensen zitten zonder stroom. Ook President Biden spreekt van een van de ergste tornado's in de Amerikaanse geschiedenis. Een verslaggever van lokale nieuwszender WDBR News meldt op Twitter dat de stad Mayfield in Kentucky zo goed als weggevaagd is. "Zo'n beetje elk gebouw is vernietigd." In de stad woonden bijna 10.000 mensen. Bron: NOS Nieuws, 11 december 2021, met update gepubliceerd op 12 december 2021. Op de fotomontage wordt het vernielende spoor van de serie tornado's duidelijk. Het spoor beslaat een lengte van 350 kilometer.
|
Bijna alle gebouwen in het centrum van Mayfield zijn volledig weggevaagd. Bron: Reuters
|
'TheAustinMan' maakte deze collage van radar beelden van de supercell die in de nacht van 10 op 11 dcember, 2021, over de Amerikaanse staten Arkansas (linksonder op de kaart) en Kentucky trok. De staten Missouri en Tennessee kregen een schamper mee. De supercell veroorzaakte op z'n minst één tornado die voor fatale slachtoffers zorgde in elk van op de kaart aangegeven plaatsen, van Monette in Arkansas tot Bremen in Kentycky. In blauw weergegeven zijn de momenten, waarop de tornado waarschuwingen door de National Weather Service werden uitgegeven. De kaart werd gemaakt in QGIS met kaartdata van de United States Census Bureau. Kaart: TheAustinMan, CC BY-SA 4.0.
|
'Orkaan Irma verwoest Sint-Maarten'
Philipsburg, woensdag 6 september 2017 - Woensdag raasde de orkaan Irma over Nederlands grondgebied in het eiland Sint-Maarten. Nu de storm verder westwaarts is getrokken, wordt de balans opgemaakt. Voor zover bekend vielen er acht doden op het Franse deel van het eiland. De materiële schade is niet te overzien. Irma is de krachtigste orkaan die ooit is gemeten in het Caraïbisch gebied. Woensdag zat Sint-Maarten, om 13.30u Nederlandse tijd, in het oog van de storm. Daarna brak de hel los. (Lees hier meer). Bron: Elsevierweekblad.nl Een enorme ravage blijft op Sint-Maarten achter nadat Irma haar weg naar Cuba heeft vervolgd. Foto: ABC News.
|
|
De posities van Irma en Jose op zondagmorgen 10 september 2017, 08.00 uur EDT (Eastern Daylight Time). Het gele kruis markeert het gebied, waar de meteorologische omstandigheden zodanig zijn, dat zich daar een nieuwe tropische cycloon zou kunnen gaan vormen. De gele kleur geeft aan, dat de kans daarop kleiner dan 40% is. Bron: National Hurricane Center.
|
'Razende storm' treft Fryslân
Rond het middaguur op maandag 28 oktober 2013 kreeg een groot deel van Fryslân de eerste zware herfststorm van 2013 over zich heen. De zwaarste windstoten werden op Vlieland (151 km/u) en Lauwersoog (152 km/u) gemeten. Rondom in de provincie werden bomen ontworteld en raakten huizen en bedrijven beschadigd. In Sexbierum en Bitgum sneuvelden honderden ramen van de tuinbouwkassen en werd een deel van de oogst vernield. Door de vele ontwortelde bomen waren op veel plaatsen ook electriciteits- en telefoonkabels kapot geraakt. Hier en daar ontstond lekkage in gas- en waterleiding. Lange tijd was er sprake van windkracht 11 op de Beaufortschaal. De hierboven genoemde uitschieters in windsnelheid zitten in de categorie 12 Beaufort. Lees meer over de Beaufort-schaal op de website van het KNMI. |
Een 70 jaar oude eik werd in Mûnein door de storm geveld.
|
Haiyan richt zware verwoestingen aan
Een luchtfoto van een kuststadje in de provincie Samar op de Filippijnen toont de verwoestingen van tyfoon Haiyan.
Foto: Reuters / Erik de Castro Informatie over het rampgebied is, enkele dagen later, nog steeds moeizaam te verkrijgen. volgens de eerste, onbevestigde berichten, kwam Haiyan vrijdag (8 november 2013) met een gemiddelde snelheid van 315 km/u op de Filipijnen aan land. Als deze gegevens juist zijn, dan is het de zwaarste storm die ooit aan land kwam. Tot nu toe gold 'Camille', die in 1969 de kust van Mississippi (VS) bereikte, als de zwaarste met een gemiddelde snelheid van 305 km/u.
De zwaarste windstoten van onze 'orkaan' van 28 oktober hadden een snelheid van 'slechts' 152 km/u, terwijl de gemiddelde windsnelheid op 110 km/u lag. |
In perspectief…...De BBC heeft een NOAA satelietfoto van Haiyan gepubliceerd en diezelfde foto over West-Europa gelegd. Met het oog van de tyfoon boven Amsterdam, toont de foto aan hoe groot het gebied met verwoestingen zou zijn geweest, als deze Tyfoon over ons land was geraasd…. Op de bovenste foto bevindt het centrum van de tyfoon zich nog ten oosten van de Filipijnen, boven de Grote Oceaan. Op de onderste foto is het oog boven amsterdam gemonteerd.
In deze clip legt BBC-weerman John Hammond kort het ontstaan van zo'n zware storm uit. 
Haiyan boven de Grote Oceaan. Bron: BBC; foto: NOAA.
|
Fotomontage van Haiyan. Het landoppervlak van de Filipijnen is in dezelfde schaal op de Britse Eilanden geprojecteerd. Amsterdam ligt in het oog van de storm. Bron: BBC. Foto: NOAA.
Tornado zaait dood en verderf
foto: Volkskrant, 21 mei 2013. Getty Images.
De tornado die vannacht (20/21 mei 2013) over de Amerikaanse staat Oklahoma trok, was er een van het type EF-4. Dat is de op een na krachtigste tornado.
Dergelijke tornado's komen vaker voor, maar zelden worden verwoestingen aangericht over een breedte van 3 tot 4 kilometer, zoals gebeurd is Oklahoma. Juist dat maakte deze tornado uitzonderlijk, zei meteoroloog en tornado-deskundige Reinier van den Berg in het Radio 1 Journaal. Hij wees er ook op dat de tornado door een dichtbevolkt gebied trok. Een tornado van deze kracht tilt met gemak koeien, paarden, auto's en zelfs bussen op, zei Van den Berg. Oklahoma is nog niet verlost van het noodweer. Aan het eind van de dag worden opnieuw tornado's verwacht. bron: NOS, dinsdag 21 mei 2013 Bekijk hier de CNN reportage over de Tornado, die Newcastle, OK, vernietigde.
Meer over het ontstaan van tornado's vind je op de website van de BBC (engelstalig). Op de site is er o.a. een animatie over de vorming van een tornado.
Op de foto hieronder: Storm-chasers.
Bron:National Geographic, november 2013. Foto: Gene D. Rhoden, Weatherpix. |
Hoe ontstaan tornado's ?
En waarom komen ze vooral in de Verenigde Staten voor ? Voor het ontstaan van een tornado zijn een paar voorwaarden noodzakelijk. Zo moet er op grote hoogte sprake zijn van een sterke wind, en op lagere hoogte van vochtige lucht. Bovendien moet de lucht op de grond veel warmer zijn dan de lucht op grote hoogte. In de VS kan dit temperatuurverschil tussen de lucht op de grond en de lucht op 10 kilometer hoogte wel 70 graden bedragen. Warme lucht heeft de eigenschap op te stijgen. Hoe groter het temperatuurverschil, hoe sneller de warme lucht stijgt. Bij een tornado stijgt de lucht zo snel op dat op de grond een mini-lagedrukgebied ontstaat. De lucht in de buurt daarvan, wordt daar dan in een draaikolkbeweging naartoe gezogen, zoals water wegloopt als je de stop uit een bad haalt. Tornado Alley Dat dit in de Verenigde Staten vaak voorkomt heeft te maken met die noodzakelijke combinatie van warme en koude lucht. Warme lucht trekt vanaf de Golf van Mexico noordelijk de Verenigde Staten binnen en komt daar - vooral boven de staten Kansas, Texas, Nebraska, Arkansaw, Alabama, Missouri en Iowa - in aanraking met droge, warme woestijnlucht vanuit Mexico en koude lucht vanuit Canada. De strook land waarboven dit gebeurt, wordt dan ook Tornado Alley genoemd. Dit soort extreme verschillen in luchtstromen komen in Nederland - in heel Europa zelfs - bijna nooit voor. Heel af en toe ontstaan er wel tornado's in Nederland, maar nooit met de kracht van die in de Verenigde Staten. Per jaar ontstaan in de VS zo'n 1.000 tornado's, de meeste zwak, sommigen zeer krachtig. Het lastige met tornado's is dat nooit precies is te voorspellen waar en wanneer ze ontstaan. In de heftigste tornadocategorie, 5 op de aangepaste schaal van Fujita (EF5) komen windsnelheden voor tot ver boven de 300 kilometer per uur. |
Rechts: De Tornado Elie in Manitoba, 22 juni 2007. Foto: Justin Hobson.
|
|
|
Windkracht en de kracht van wind
De meest gebruikte methode (in Nederland) om de kracht van de wind aan te geven is die van Beaufort. In andere delen van de wereld wordt de Beaufort-schaal ook wel gebruikt, maar zijn er ook tal van andere in gebruik. Voor het aangeven van de kracht van windsnelheden van orkanen en tornado's wordt gebruik gemaakt van de schaal van Fujita. (zie hiernaast). 
'Tornado Alley'. Bron: bbc.co.uk. Zie ook onderaan bij Bronnen en Media.
|
De schaal van Fuijta
Vergelijkbaar met de Schaal van Beaufort voor wind worden tornado's ingedeeld volgens de schaal van Fujita. Tornado's worden ingedeeld in 6 klassen:
Sinds 2007 is de zogenaamde Enhanced Fuijta in gebruik:
|
De Saffir-Simpsonschaal
Een veelgebruikte schaal voor het aangeven van de windkracht van een (tropische) storm is de schaal van Saffir-Simpson.
|
Takken breken af, verkeersborden waaien omver en Caravans wankelen.
Schade aan daken. Caravans waaien om. Er is grote schade aan bomen en gewassen.
Bomen waaien om. Kustgebieden raken overstroomd. Grote schade aan gebouwen.
Ramen en deuren worden weggeblazen. Er is veel waterschade.
Catastrofale schade.
|
Bronnen en media
|
MeteoEarth.com biedt je op elk moment van de dag een wereldwijd overzicht van temperatuur, neerslag, luchtdruk en bewolking. Je kunt er je eigen kaarten maken.
'De laatste Tornado'
'De laatste Tornado' is de titel van de reportage in de National Geographic van november 2013. Het verhaal beschrijft het leven en de dood van Tim Samaras. Tim bestudeerde duizenden monsterstormen van dichtbij. Altijd wist hij buiten de gevarenzone te blijven, maar op 31 mei van dit jaar sloeg het noodlot toe…... Meer over het werk van Tim Samaras kun je lezen in "Jagen op Weerlicht" in de National Geographic van augustus 2012 (p.60-75).
Dwars door Matthew
Hurricane Matthew was in 2016 één van de meest verwoestende stormen in het Carribisch gebied en het oosten van de Verenigde Staten. In deze NASA presentatie zie je de omstandigheden waarin zo'n storm kan ontstaan en hoe deze zich ontwikkelt tot een alles bernietigende machine. NASA Slicing trough Hurricane Matthew. In de presentatie Hurricane Train: Katia Irma and Jose laten ze zien hoe de ene tropische storm wordt opgevolgd door de andere. Hieronder: Dwarsdoor Matthew..
|
|
Foto: NASA.
In de animatie op de website van het National Hurricane Center zie je de effecten van toenemende windkracht op bomen en gebouwen. Het filmpje vind je ook op YouTube:
|
|
De 'Hurricane-Hunters' van de Amerikaanse luchtmacht:
Deze reportage werd gemaakt toen Hurricane Ike in 2012 over het zuiden van de Verenigde Staten van Amerika raasde. Aan boord van de C-130J Hercules waren wetenschappers van het National Hurricane Center van het NOAA.
|
Mangkhut in Zuid-oost Azië
|
Florence aan de Amerikaanse oostkust
|
How 'tornado alley' is changing, door Zaria Gorvett, op BBC Future, 16 juni 2023, beschrijft het veranderende patroon van verwoestende tornado's in Noord-Amerika.
Titelfoto: Storm chasers. Bron: National Geographic, november 2013. Foto: Gene D. Rhoden, Weatherpix.