De Rivier - Begrippen
De belangrijkste begrippen bij dit onderwerp.
Debiet
De waterafvoer van een rivier op een bepaalde plaats en een bepaald moment. De afvoer wordt weergegeven in kubieke meter per seconde. Regiem
De waterafvoer van een rivier in een jaar. Naar regiem delen we rivieren in 3 soorten in: rivieren, die alleen regenwater afvoeren noemen we regenrivieren. Deze rivieren hebben een onregelmatig regiem. Daarnaast zijn er ook rivieren, die smeltwater van gletsjers afvoeren: gletsjerrivieren. De laagste waterafvoer is in de winter, de hoogste in het voorjaar. Omdat de gletsjerrivieren vaak ook regenwater afvoeren, worden ze gemengde rivieren genoemd. Deze rivieren hebben een redelijk regelmatig regiem, met een verhoogde waterafvoer in het voorjaar. |
De Waimakariri River op het zuidereiland van Nieuw-Zeeland voort in het voorjaar smeltwater uit de Zuidelijke Alpen af naar de Grote Oceaan. In de zomer staat de bedding grotendeels droog. Het overblijvende water zoekt vlechtend een weg naar de zee. In het Engels noemen we dit een 'braided river'
|
Rivier
Een rivier is een natuurlijke waterloop en afvoersysteem van water in een bepaald gebied.
Een rivier is een natuurlijke waterloop en afvoersysteem van water in een bepaald gebied.
Uiterwaard: gebied tussen de zomerdijk en de winterdijk. Deze kan bij hoge waterstandoverstromen.
Wiel / kolk: een (diepe) waterplas ontstaan bij een dijkdoorbraak. Ook wel een waai genoemd.
Winterbed: het gebied tussen de winterdijken (= uiterwaarden + zomerbed).
Zomerbed: de rivierbedding tussen de zomerdijken, waar ook bij lage waterstand water stroomt.
Wiel / kolk: een (diepe) waterplas ontstaan bij een dijkdoorbraak. Ook wel een waai genoemd.
Winterbed: het gebied tussen de winterdijken (= uiterwaarden + zomerbed).
Zomerbed: de rivierbedding tussen de zomerdijken, waar ook bij lage waterstand water stroomt.
Rivierprofiel / rivierverloop
De ontwikkeling van het verval van een rivier, van bron tot aan de monding, wordt een rivierprofiel genoemd. Het verval neemt af naarmate de rivier dichterbij de monding komt. Een rivierprofiel kan worden onderverdeeld in een bovenloop, middenloop en een benedenloop.
Bovenloop: vanaf de bron gezien is dit het eerste deel van een rivier. Tal van beken en stroompjes komen samen in een grotere rivier. De bovenloop van een rivier wordt gekenmerkt door een realtief groot verhang, meestal is die groter dan 1 meter per kilometer. Door de kracht van het stromende water treedt er erosie op en wordt het erosiemateriaal afgevoerd.
De bovenloop van een rivier laat zich meestal niet goed afbakenen, tenzij er opvallende landschapskenmerken zijn. erosie > sedimentatie Middenloop: de middenloop kenmerkt zich door een verhang van ongeveer 10 centimeter per kilometer. In het middenloop deel van de rivier is er min of meer een evenwicht tussen erosie en sedimentatie.
erosie ≅ sedimentatie Benedenloop: de benedenloop van een rivier kenmerkt zich door een verhang van minder dan 10 centimeter per kilometer. Door de langere stroomsnelheid van het water vindt in dit deel meer sedimentatie plaats.
erosie < sedimentatie |
De bovenloop van de Matukituki River in het Mount Aspiring National Park.
Donkere regenwolken boven de middenloop van de Elbe in de buurt van het veer Grieben-Ferchland. Na een zeer nat voorjaar waren grote delen van de rivier nog tot in het midden van mei 2016 buiten de zomerdijken getreden.
|
Stroomgebied
Het gebied van waaruit het water door een bepaalde rivier of rivierstelsel wordt afgevoerd. De Elbe, die in het Reuzengebergte in Tsjechië ontspringt en daar Labe heet, wordt door een groot aantal zijrivieren gevoed. De 1164 kilomater lange Elbe heeft een stroomgebied (in lichtgeel aangegeven) van 144.000 vierkante kilometer. |
Verhang
Het verhang van een rivier is het relatieve hoogte verschil tussen de bron en de monding: Verhang geeft aan hoeveel hoogte (in meters) een rivier richting de monding zakt per kilometer lengte. Als het verhang gering is, zoals bij de Waikato river, gaat een rivier kronkelen of meanderen, waardoor het verhang meestal nog kleiner wordt.
Rekenvoorbeeld Verhang Waikato Rivier:
Hoogteverschil tussen de Taupo Gates en Port Waikato = 356 meter
Lengte van de rivier vanaf de Taupo Gates tot aan de monding bij Port Waikato = 350 kilometer (350.000 meter)
Verhang = 356 : 350.000 = 0,001017 meter.
Het verhang van een rivier is het relatieve hoogte verschil tussen de bron en de monding: Verhang geeft aan hoeveel hoogte (in meters) een rivier richting de monding zakt per kilometer lengte. Als het verhang gering is, zoals bij de Waikato river, gaat een rivier kronkelen of meanderen, waardoor het verhang meestal nog kleiner wordt.
Rekenvoorbeeld Verhang Waikato Rivier:
Hoogteverschil tussen de Taupo Gates en Port Waikato = 356 meter
Lengte van de rivier vanaf de Taupo Gates tot aan de monding bij Port Waikato = 350 kilometer (350.000 meter)
Verhang = 356 : 350.000 = 0,001017 meter.
Verval
Het absolute hoogteverschil tussen twee willekeurige punten in een rivier. Rekenen we het begin van de Waikato bij de Taupo Gates, die op een hoogte van 356 meter boven het gemiddelde zeeniveau liggen, dan bedraagt het verval van de Waikato Rivier 356 meter.
Het absolute hoogteverschil tussen twee willekeurige punten in een rivier. Rekenen we het begin van de Waikato bij de Taupo Gates, die op een hoogte van 356 meter boven het gemiddelde zeeniveau liggen, dan bedraagt het verval van de Waikato Rivier 356 meter.
Lengtedoorsnede van de Waikato river vanaf het Meer van Taupo tot aan de uitmonding in de Tasman Zee. Op dit informatie paneel bij de stuwdam van Whakamaru zijn de 8 stuwmeren in de Waikato weergegeven.
De Waikato ('stromend water' in het Maori) is met haar 425 kilometer de langste rivier van van Nieuw-Zeeland. Vanaf de oostelijke flanken van de Ruapehu vulkaan stroomt smeltwater via de Tongariro rivier in het Meer van Taupo. Daar aan de noordoostelijke rand van het meer, bij de Huka watervallen vervolgt de rivier haar weg naar de Tasman Zee. Bij Port Waikato, mondt de Waikato uit in de zee. Tussen het Meer van Taupo (op 356 meter boven zeeniveau) en Port Waikato zijn 8 grote stuwdammen gebouwd. Meer over de stuwdammen in de Waikato vind je hier.