Vliegtuiggaten
Een vliegtuiggat* of pilotengat is een cirkelvormig of elliptisch gat in cirrocumulus- of altocumulusbewolking, veroorzaakt door vliegtuigen, die door deze wolken vliegen. Een vliegtuiggat is echter beslist niet zo'n alledaagse verschijning als de condensstrepen in de lucht.
De strepen ontstaan door de verbranding van vliegtuigbrandstof. Op grotere hoogte condenseert de waterdamp in de uitlaatgassen en bevriest op enkele meters achter de motoren van het vliegtuig. Vlak achter het vliegtuig is er sprake van een plotselinge verlaging van de luchtdruk, de lucht koelt zeer snel af en vormt een witte streep achter het vliegtuig.
Het ontstaan van de vliegtuiggaten is iets lastiger te verklaren, maar is een wisselwerking tussen de hete uitlaatgassen van de vliegtuigen, de (zeer) lage temperaturen op de hoogte van de bewolking en mogelijk ook ongewone atmosferische (in)stabiliteit.
De strepen ontstaan door de verbranding van vliegtuigbrandstof. Op grotere hoogte condenseert de waterdamp in de uitlaatgassen en bevriest op enkele meters achter de motoren van het vliegtuig. Vlak achter het vliegtuig is er sprake van een plotselinge verlaging van de luchtdruk, de lucht koelt zeer snel af en vormt een witte streep achter het vliegtuig.
Het ontstaan van de vliegtuiggaten is iets lastiger te verklaren, maar is een wisselwerking tussen de hete uitlaatgassen van de vliegtuigen, de (zeer) lage temperaturen op de hoogte van de bewolking en mogelijk ook ongewone atmosferische (in)stabiliteit.
De gaten ontstaan wanneer de watertemperatuur in de wolkenlaag weliswaar onder het vriespunt ligt, maar het water nog niet bevroren is vanwege het ontbreken van condensatiekernen. Deze condensatiekernen worden gevormd door stof- of roetdeeltjes, waarop ijskiemvorming plaatsvindt. Vervolgens vormen zich ijskristallen. De waterdruppels rond de kristallen verdampt , waardoor er een groot, vaak rond, gat in de bewolking komt. Naarmate de ijskristallen groter worden, zullen ze onder invloed van de zwaartekracht richting het aardoppervlak vallen. We zien deze als tentakelachtige slierten: valstrepen (ook wel 'virga'). Deze virga zien we wel vaker, zoals hier boven Mûnein in de zomer van 2019. (foto hiernaast).
|
De in het vliegtuiggat gevormde ijskristallen vallen enige afstand naar beneden vallen in tentakelachtige slierten, zogeheten valstrepen ('virga').
Afhankelijk van de positie van de zon en de fotograaf kunnen de aanwezige ijskristallen haloverschijnselen veroorzaken, zoals hier boven Korumburra, in het oosten van de staat Victoria, Australië op 3 november 2014. Foto: ABC News Australia. |
Deze foto werd op 29 januari 2007 door de MODIS ( Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer) aan boord van de Terra satelliet van de NASA gemaakt van bewolking boven de staten Texas, Louisiana, Arkansas en Oklahoma. Naast enkele gewone contrails vallen met name de vele vliegtuiggaten op. Foto: NASA.
Bronnen en media
Pilotengaten - Zenit, juli/augustus 2016 (in mediatheek)
* In de (Engelstalige) luchtvaartwereld wordt een vliegtuiggat een 'fallstreak hole' genoemd; het latijnse woord is cavum. Een condenstreep heet in het Engels: 'contrail', een samenvoeging van de twee woorden condensation en trail.