Willem Hesselsz de Vlamingh |
|
Willem Hesselsz de Vlamingh werd op 28 november 1640 in Oost-Vlieland geboren en zou uitgroeien tot één van de beroemdste Vlielandse zeevaarders. Hij was niet alleen walvisvaarder in de wateren van de Noordelijke Ijszee, maar bevoer, in dienst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), alle wereldzeeën, waaronder de Zuidelijke Indische Oceaan. In 1696 vertrok hij als commandeur met drie schepen uit Nederland, o.a. met als doel de Australische westkust verder in kaart te brengen.
Het schaalmodel van het fregat Geelvinck in Tromp's Huys in Oost-Vlieland is vervaardigd door Jelle Horjus. Achter het model een replica van het etensbord, dat De Vlamingh op Dirk Hartog Eiland aantrof. Eerder, in 1616 liet ontdekkingsreiziger Dirk Hartog daar een vergelijkbaar bord achter. (VRS4072).
Naar West-Australië
Commandeur Willem de Vlamingh verliet op 3 mei 1696 de Nederlanden met 3 schepen: het fregat Geelvinck, de hoeker Nijptangh en het galjoot 't Weseltje. Aan boord van de Geelvinck waren 134 bemanningsleden, de Nijptangh van had er 50 en 't Weseltje 14, samen 198 man.
Op 29 december 1696 kwamen de schepen aan bij Rottnest Eiland aan de westkust van Australië, ter hoogte van waar nu Perth en Fremantle, aan de monding van de Swan River, zijn gelegen. Deze uitsnede van de kaart hieronder, was te bezichtigen in het AMUU te Utrecht in 2016 (VRS5430).
Kaart van 't Zuydland bezeilt door den schipper Willem de Vlamingh, in de maanden January en February, Anno 1697, met 't jacht de Geelvink, de hoecker de Nyptangh ende 't galjoot 't Weseltje enz.., vervaardigd door Isaac de Graaff, landmeter/kaartmaker.
Bron: Atlas of Mutual Heritage, Nationaal Archief. Op 13 januari 1697 verlieten de schepen van De Vlaming de monding van de Swan River, om koers naar het noorden te zetten. Gedurende de volgende 39 dagen werd de westkust onderzocht en opgetekend, om op 30 januari Dirk Hartog Eiland in zicht te krijgen. De schepen gingen voor anker en De schepen gingen voor anker en op 3 februari vond de bemanning van de Geelvinck het tinnen bord, dat Dirk Hartog in 1616 op het eiland had achtergelaten.
Uiteindelijk zette De Vlamingh op 21 februari 1697 koers naar Batavia om daar op 17 maart 1697 aan te komen. Ondanks dat een groot deel van de Australische westkust in groter detail in kaart was gebracht, waren de opbrengsten van de expeditie teleurstellend.
Over het verdere leven van de op dat moment 56-jarige De Vlamingh is nagenoeg niets bekend. In "De ontdekkingsreis van Willem Hessels de Vlamingh", neemt emeritus-professor Günter Schilder aan dat De Vlamingh gedurende de terugreis naar de Nederlanden aan boord van de Gent was overleden en een zeemansgraf had gekregen. Professor Louwrens Hacquebord, in "Encyclopedia of the Arctic", Mark Nuttall (ed.), Routledge (2012), pag. 2140–2141, schrijft, dat de meest recente informatie die historici over De Vlamingh hebben verzameld, is, dat hij op 8 mei 1698 Kaapstad verliet om naar Nederland terug te varen. Aangenomen wordt dat hij kort na die datum stierf. |
Standbeeld van Willem de Vlamingh bij de veerbootterminal van Vlieland.
De borden van Hartog en De Vlaming
Het etensbord met de inscriptie van Dirk Hartog: "1616 DEN 25 OCTOBER IS HIER AENGECOMEN HET SCHIP DEENDRACHT VAN AMSTERDAM DE OPPERKOOPMAN GILLIS MIBAIS VAN LVICK SCHIPPER DIRCK HATICHS VAN AMSTERDAM DE 27 DITO TE SEIL GEGHN NA BANTUM DE ONDERKOPMAN IAN STINS DE OPPERSTIVIERMAN PIETR..."
Op 3 februari vond de bemanning van de Geelvinck het tinnen bord, dat Dirk Hartog in 1616 op het eiland had achtergelaten. Voordat de expeditie verder zou trekken, liet De Vlamingh het bord door een ander platgeslagen exemplaar vervangen. Bovenaan liet hij de tekst van Hartog zetten, daaronder een inscriptie ten aandenken aan zijn eigen reis. Het originele, sterk verweerde bord van De Vlamingh wordt nu bewaard in het Western Australian Museum in Fremantle. Museum Tromp's Huys toont een handgemaakte replica.
Rottnest Island. Foto: National Geographic Mapmaker. Hieronder: Kaart van Dirk Hartog Eiland, zoals te zien op de tentoonstelling in het AMUU in Utrecht, 2016 (VRS5428).
|
Van Rottenest Eiland tot Dirk Hartog Eiland
Ongeveer hetzelfde stuk van de kust van West-Australië, van Rottenest Eiland, voor de monding van de Swan River tot voorbij Dirk Hartog Eiland, zoals die in 1697 door de bemanning van de Geelvinck werd opgetekend. Foto: Google Earth.
Bronnen en media
De ontdekkingsreis van Willem Hessels de Vlamingh, G.G. Schilder, Uitgever: Martinus Nijhoff, Den Haag 1976, ISBN 9789024718771 (2 delen)
Encyclopedia of the Arctic. In: Nuttall, Mark (ed.), Routledge (2012), pag. 2140–2141.