Het Duinlandschap
Een groot deel van onze Noordzeekust, van Zeeland tot en met Schiermonnikoog, wordt beschermd door duinen. Op sommige plaatsen is de duinenrij wel zo'n 5 kilometer breed en reiken de toppen bijna tot 50 meter hoog. Het 'Klimduin' bij Schoorl in Noord-Holland is 51 meter. Even verderop wordt een hoogte van bijna 53 meter bereikt. Toch beslaan de duinen slechts zo'n 2 procent van het totale oppervlak van ons land. De duinen zoals we die nu kennen zijn onze 'Jonge Duinen', ontstaan in de Middeleeuwen. De 'Oude Duinen', verder landinwaarts, zijn een stuk ouder. De vorming begon zo'n 7500 jaar gelden en duurde voort tot de tijd dat de Romeinen uit ons land vertrokken.
|
In de vier schetsen hiernaast is het ontstaan van de Nederlandse, de Oude- en de Jonge Duinen in grote lijnen weergegeven, vanaf ongeveer 7500 jaar geleden tot aan de huidige situatie.
In de bovenste 3 tekeningen is de positie van de Jonge Duinen (met de grijze lijn) weergegeven. 
Deze tekeningen zijn gemaakt op basis van informatie in: Het Nederlandse Landschap, p.48 (voor volledige informatie over deze bron: zie bronnen en media onderaan deze pagina) en "De Nederlandse kust: ontstaan op hoofdlijnen" (website duinenenmensen.nl). 
De Hon, oostpunt van Ameland met rechts de duinen en het Noordzeestrand; links het wad en het kweldergebied, gefotografeerd op 21 september 2024 (RDV0547). Onder: de duinenrij nabij Nes is vrij smal (RDV6139).
|
Nederlandse kust - ongeveer 7500 jaar geleden
Aan het begin van het Holoceen begon de zeespiegel te stijgen, aanvankelijk met circa 2 meter per 100 jaar. Zo'n 7500 jaar geleden lag de zeespiegel ongeveer 15 meter beneden het huidige NAP. Op de Pleistocene afzettingen vormden zich langs ons deel van de Noordzeekust strandwallen. Daarachter vormde zich veen, waarop later zand en klei werd afgezet.
Nederlandse kust - ongeveer 5000 jaar geleden
De snelle stijging van de zeespiegel zorgde ervoor, dat strandwallen oostwaarts schoven. Pas toen die snelle stijging afnam, bleven ze min of meer op dezelfde plaats liggen.
Nederlandse kust - ongeveer 3000 jaar geleden
Ten westen van de eerst gevormde Oude Duinen vormden zich tussen 5000 en 3000 jaar geleden nieuwe strandwallen, waarbij de nieuwste steeds weer iets hoger waren.
Huidige Nederlandse kust
Vanaf de Middeleeuwen vormden zich Jonge Duinen op de 'fundamenten' van de Oude Duinen. De kernen van de Friese Waddeneilanden Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog bestaan deels nog uit de resten van de Oude Duinen.
|
Het prille begin van duinvorming. Een stevige noordoostenwind waait over het strand van Ameland.
|
Deze zeeraket probeert voet aan de grond te krijgen op het strand bij Nes, Ameland. (VRS4435).
|
Op sommige plaatsen lijkt het meer op een woestijn, waar planten grote moeite hebben zich in leven te houden (VRS1068).
|
|
Links: deze duindoorn dreigt door de stevige noordwestenwind onder het zand te verdwijnen. Bij de voormalige NAM-locatie ten noorden van Hollum op Ameland vormt zich nieuw duin (VRS1095).
Zeekaap op het Oerd, op de oostelijke punt van Ameland. (VRS4428). Meer over zeekapen vind je hier.
|
Pas gevormde 'witte duinen' aan de noordwestkant van Ameland. (VRS4531).
|
Zonder het te beseffen hebben de kinderen die de diepe kuil op het strand bij Hollum hebben gegraven een stukje onstaansgeschiedenis blootgelegd. (VRS4533).
|
De harde noordwesten wind heeft vrij spel op de onbegroeide delen van het duingebied, zoals hier ten noorden van Oosterend op Terschelling. (RDV1740).
|
De vuurtoren van Vlieland staat boven op het Vuurboetsduin. Dit duin is met bijna 41 meter boven NAP niet alleen het hoogste punt van het eiland, maar van geheel Fryslân. (DSCN9594).
|
Duinen bieden een goede habitat voor plant en dier
Ook al bestaat slechts ongeveer 2% van het totale landoppervlak van Nederland uit duinen, ze vormen een belangrijke habitat voor plant en dier. Van de circa 190 soorten broedvogels in Nederland, komen er rond de 140 in duingebieden voor. Driekwart van alle wilde plantensoorten in Nederland groeit in de duinen. Om het unieke duingebied en de soortenrijkdom daar te behouden, voert StaatsbosBegeer (SBB) op een aantal plaatsen langs de Nederlandse kust werkzaamheden uit. Deze bestaan onder andere uit het aanbrengen van zogenaamde kerven. Een van de plaatsen waar dat gebeurt is in het duingebied van het Hagedoornveld en de Zwanewaterduinen op Ameland.
De duinen op Ameland zijn flink begroeid, doordat er veel stikstof in de grond zit. Vooral snelle groeiers als helm, duinriet, braam en brandnetel gedijen daar goed. Kenmerkende duinsoorten zoals duinviooltjes komen hierdoor in de verdrukking. Door de duinen op sommige plekken te ontdoen van de vele begroeiing en wortels krijgt de wind en het zand vrij spel. Deze open zandplekken, ook wel kerven genoemd, liggen op de noordwestelijke windrichting. Deze wind zorgt namelijk voor het meeste zandtransport naar de achterliggende gebieden. Zo vormt zich in de loop der tijd een open en gevarieerd duingebied. Een andere bijkomstigheid is dat de duinen uiteindelijk ook groeien in volume. Er ontstaat een steviger duinlandschap dat minder gevoelig is voor afslag. Kijk voor meer over deze kerven in de Amelandse duinen: Kerven in het duin.
Vochtige duinvallei op het Oerd, Ameland. (VRS4420).
|
Vanaf de Noordzee gezien is dit de tweede rij duinen van het Oerd. De hoogte neemt af, naarmate je meer in oostelijke richting loopt. (VRS4432).
|
Het duingebied bij Bergen aan Zee. (DSCN9756).
|
Duinlandschap bij Schoorl. (DSCN9785).
|
|
|
|
Informatiepanelen van Staatsbosbeheer in de duinen bij Bergen aan Zee.
Bronnen en media
|
Het Nederlandse Landschap, een historisch-geografische benadering, onder redactie van S. Barends, H.G. Baars, M.J. de Harde, J. Renes, R. Rutte, T. Stol, J.C. van Triest, R.J. de Vries en F.J. van Woudenberg, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2010 (ISBN 978 90 5345 370 4). De eerste druk verscheen in 1986. (de 4e, geheel herziene druk, staat ook in de Geographixs mediatheek).
Natuurlijk Ameland, Freek Zwart e.a., Ameland, 2006. Een gezamenlijke uitgave van Staatsbosbeheer en It Fryske Gea. (geen ISBN).
|
|
|