Tsunami |
|
|
Tsunami is het Japanse woord voor een zeer hoge golf, die vanuit de zee of de oceaan op de kust komt en deze overspoelt. Letterlijk betekent het woord: 'havengolf'. (tsu = haven; nami = golf). Deze golf, of vaak een serie van golven, wordt vaak veroorzaakt door een beving in de bodem onder een wateroppervlak. Deze zeebevingen ontstaan bij krachtige aardbevingen, bij krachten van 7 en hoger op de Schaal van Richter.
Afhankelijk van de plaats van de aardbeving kan een tsunami een enorme snelheid bereiken. Snelheden van 750 km per uur en meer zijn geen uitzonderingen. Naarmate de golf in ondieper water aankomt, wordt de voorwaartse snelheid wel minder, maar wordt de golf steeds hoger. Naast een zeebeving kan een tsunami ook veroorzaakt worden door: - het afbreken van een deel van een kuststrook. - een vulkaanuitbarsting van een vulkaan vlak aan de kust of een onderzeese vulkaan. Gaat de uitbarsting gepaard met grote aardverschuivingen of grote modderstromen, dan kan de snelle en grote waterverplaatsing tot de vorming van een tsunami leiden. Dit is waarschijnlijk de oorzaak van de tsunami, die op 22 december 2018 het kustgebied in de Straat van Sundra trof (zie hieronder). - een meteorietinslag in zee kan eveneens tot een snelle en grote waterverplaatsing leiden. De grote meteoriet, die zo'n 66 miljoen jaar geleden nabij het schiereiland van Yucatan, Mexico, insloeg, moet in grote delen van het omliggende gebied tot grote overstromingen hebben geleid. Wetenschappers brengen deze inslag in verband met het plotseling verdwijnen van de dinosauriërs. |
Bronnen en Media
In Tsunamis in History heeft de NOAA een overzicht gegeven van de 20 meest belangrijke tsunamis uit de afgelopen 500 jaar, waaronder die van 1 november 1755, als gevolg van een zware aardbeving in de buurt van Lissabon. Naar schatting kwamen bij de tsunami tussen de 60.000 en 100.000 mensen om het leven. De app in Google Earth werkt alleen in Chrome.
|
Op de website van GeoScience Austalia vind je een drietal korte video's over het ontstaan van een tsunami als gevolg van een aardbeving, vulkanische activiteit en door aardverschuivingen: GeoScience Australia Tsunami.
|
|
|
|
|
Tsunami en vloedgolf
Soms wordt het begrip tsunami uitgelegd als een vloedgolf. In tegenstelling tot een tsunami is een vloedgolf een getijdengolf, die bij (spring)vloed op de kust komt, riviermondingen, fjorden en baaien binnen stroomt. Hoge golven door storm zijn geen tsunami's Stormen kunnen hoge golven veroorzaken. De harde wind brengt alleen het water vlak aan het oppervlak in beweging, dit in tegenstelling tot een tsunami. Of die nu wordt veroorzaakt door een (onderzeese) aardverschuiving, een aard- of zeebeving, de gehele watermassa, diep of ondiep, komt in beweging. Hoe dieper het water is, hoe groter de snelheid van de waterverplaatsing. Naarmate de tsunami in ondieper water belandt, wordt de snelheid minder. De afstand tussen de golven wordt ook kleiner. Omdat de totale hoeveelheid bewegingsenergie niet of nauwelijks kleiner is geworden, wordt de energie omgezet in hogere golven. |
Tsunami breekt door een kademuur in de haven van de stad Miyako in 2011. Foto: AFP/Getty Images. Bron: BBC News 17 september 2018.
|
Dodelijke tsunami's
Anak Krakatau Tsunami 2018
|
22 december 2018 - De Anak Krakatau kwam op vrijdag 21 december kort tot uitbarsting. Ondanks de lichte aardbevingen bij deze vrij kleine eruptie is er zeer waarshijnlijk sprake geweest van een onderzeese aardverschuiving, met een tsunami als gevolg. De autoriteiten in Indonesië hadden, vanwege de geringe kracht van de bevingen, geen rekening gehouden met mogelijke tsunami's.
Bekijk hier de eerste berichtgeving over de gevolgen van de tsunami: 'Indonesia tsunami kills hundreds after Krakatau Eruption' (BBC) en 'Indonesië volkomen verrast door tsunami' (NOS). 
|
De Anak Krakatau, 'Kind van de Krakatau', in de Straat van Sunda, is ontstaan op de plaats van de oude vulkaan, die in 1883 uitbarste en toen een gigantische tsunami veroorzaakte. Foto: EPA. Bron: BBC News, 23 december 2018.
|
Linksboven: De Straat van Soenda (Sunda Strait) tussen de eilanden Sumatra en Java. Bron: BBC News, 23 december 2018. Rechtsboven: Deze foto van de Anak Krakatau werd op 22 september 2018 gemaakt door de Sentinel 2 satelliet van de ESA (European Space Agency). Volgens lokale bronnen in Indonesië begon de eruptie al op 19 juni. Ook in de voorgaande jaren was de vulkaan al 'onrustig'. Foto: ESA.
De tsunami van kerst 2004
|
Op tweede kerstdag, 26 december 2004, vond er, op een diepte van bijna 10 kilometer, een zware zeebeving ( 9,3 Schaal van Richter) plaats in de zee nabij het eiland Sumatra. Enkele uren na de beving werden verschillende landen rond de Golf van Bengalen getroffen door zware tsunami's. De golven reikten tot wel 10 meter hoog. De snelheden liepen op tot 900 kilometer per uur. Zo'n 60% van de stad Banda Atjeh werd door de tsunami verwoest en alleen al in deze stad vielen meer dan 200.000 doden. Zoals op de animatie te zien is, reikten de tsunami's zelfs tot aan de Afrikaanse oostkust. In Somalië en Tanzania vielen ook nog enkele honderden slachtoffers.
Animatie beschikbaar gesteld door Vasily V. Titov, Associate Director, Tsunami Inundation Mapping Efforts (TIME), NOAA/PMEL - UW/JISAO, USA.
|
|
Deze beroemde houtdruk is afkomstig van de hand van de Japanse kunstenaar Hokusai en draagt de titel "de Grote Golf van Kanagawa". Afdrukken van dit werk, afkomstig uit een serie van 36 met daarbij de beroemde vulkaan Fuji als onderwerp, kom je over de hele wereld tegen. De hoge golven worden in het Japans 'okinami' genoemd: grote kust golf. De houtdruk stelt dus geen tsunami voor.
In Nieuw-Zeeland beschikt men over een goedwerkend tsunami waarschuwingssysteem. In gebieden, die als kwetsbaar voor tsunami's gelden, staan waarschuwingsborden, zoals hier bij Whangaroa, op het Noorder Eiland.
|
|