Meteorieten
|
Een meteoriet is een meteoroïde of planetoïde (of delen daarvan) die op de aarde inslaat. Wanneer deze de dampkring van de aarde binnenkomt, wordt de meteoriet sterk afgeremd en door de wrijving zeer heet. De meeste meteorieten, die de dampkring binnenkomen bereiken de aarde niet, maar verbranden en verdampen. Het spoor van vuur, dat daarbij onstaat, zien we als een meteoor: 'een vallende ster'; zijn het er meer in relatief korte tijd, dan spreken we van een 'sterrenregen'.
TV1 News (Nieuw-Zeeland) meldt in een bericht op 23 augustus 2020, dat het ruimteobject 2018VP1, zoals NASA het noemt mogelijk in november 2020 op aarde zou kunnen inslaan. Of dat ook gebeurde, is nog niet vastgesteld. |
Ruimte object 2018VP1 is onderweg naar de aarde. Mogelijk slaat het in november 2020 in. Tekening NASA. Bron: TV1 News.
|
Deze ijzer-nikkelmeteoriet van 12 kilo werd gevonden in de Namib-Woestijn van Namibië en is nu tentoongesteld in het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker. Hij is in bruikleen uit een particuliere collectie (VRS7782).
De meteoriet van Winchcombe
|
Een meteoriet op je oprit... Dat overkwam een familie in het Engelese Winchcombe op 28 februari 2021, toen daar om 21.54 uur dit stuk ruimtepuin van iets meer dan 300 gram neer kwam. Deze meteoriet is een koolstofhoudende chondriet. Het overgrote deel van meteorieten die op aarde worden gevonden is van dit type, dat in de onstaansperiode van ons zonnestelsel, 4,6 miljard jaar geleden, werd gevormd.
Klik hier voor het bericht op BBC News.
De meteoriet van Winchcombe. Foto: Natural History Museum, Londen. Bron: BBC News, 8 maart 2021.
|
|
Waar komen meteorieten vandaan?
In veel gevallen zijn de meteoroïden, die op aarde inslaan, afkomstig uit de planetoïdengordel tussen Mars en Jupiter. Van een aantal kon worden vastgesteld, dat ze afkomstig zijn van onze eigen maan. Deze maanmeteorieten werden door ander ruimtepuin bij inslag op de maan de ruimte in geslingerd en zo op aarde terecht kwamen. Op aarde is ook materiaal aangetroffen, dat op een dergelijke wijze van Mars werd weggeslagen.
De oudst bekende meteoriet heeft een ouderdom van 4,56 miljard jaar, ongeveer zo oud als de aarde zelf. Meteorieten afkomstig van de maan en Mars zijn vaak enkele miljoenen jaren jonger.
De Meteoroïde van Chelyabinsk
Enkele jaren geleden gingen foto's en video's de hele wereld over van de grote vuurbol, die een wolkenspoor achterliet in de strakblauwe hemel om met een forse klap te eindigen in de buurt van Chelyabinsk, een stad op zo'n 200 kilometer ten zuiden van Jekaterinenburg aan de oostkant van het Oeral-gebergte.
|
De massa van de meteoriet die op 15 februari 2013 ontplofte boven Chelyabinsk (Tsjeljabinsk) bedroeg naar schatting tussen de 7.000 en 10.000 ton. De diameter zou ongeveer 17 meter geweest zijn op het moment dat de meteoroïde de dampkring binnenkwam. De energie die vrijkwam bij de ontploffing werd geschat op 500 kiloton TNT. De snelheid van de meteoriet werd geschat op 30 km/s (108.000 km/u). Diverse gebouwen in en rond de stad liepen schade op als gevolg van de schokgolf bij de inslag. Talloze ruiten sprongen. Er waren veel gewonden door het rondvliegende glas.
Het neerkomen van de meteoroïde werd door veel mensen gezien, gefilmd en op de foto gezet.
|
Deze foto van de meteoroïde werd door Nikita Plekhanov in de buurt van het theater in Chelyabinsk gemaakt.
CC BY-SA 3.0 Bron: Nikita Plekhanov - http://gallery.ru/watch?ph=z6Q-ewl8g. |
Meteorieten in Nederland
Inslagen van meteorieten zijn niet alleen voorbehouden aan plekken verweg. In de recente geschiedenis zijn er in ieder geval zes gevallen bekend van in Nederland neergekomen meteorieten.
- Uden (Brabant) op 12 juni 1840
- Utrecht op 2 juni 1843
- Diepenveen bij Deventer in Overijssel, op 27 oktober 1873
- Ellemeet op Schouwen-Duiveland, Zeeland, op 28 augustus 1925
- Glanerbrug (Twenthe) op 7 opril 1990
- Broek in Waterland (Noord-Holland) op 11 januari 2017
- Uden (Brabant) op 12 juni 1840
- Utrecht op 2 juni 1843
- Diepenveen bij Deventer in Overijssel, op 27 oktober 1873
- Ellemeet op Schouwen-Duiveland, Zeeland, op 28 augustus 1925
- Glanerbrug (Twenthe) op 7 opril 1990
- Broek in Waterland (Noord-Holland) op 11 januari 2017
Kort na zonsondergang zagen mensen een vuurbol naar beneden komen, die uiteindelijk in Glanerbrug terecht kwam. De meteoriet sloeg een gat in het dak van het huis van de familie Wichmann aan de Gronausestraat en brak door de klap in kleine stukken, die op de vloer van de zolder vielen. Er vielen geen gewonden, want er was niemand thuis. De massa van meteoriet bedroeg 855 gram. Naar schatting heeft de Glanerbrugmeteoriet een doorsnede gehad van tussen de 20 en 40 centimeter, wat neerkomt op een oorspronkelijke massa tussen 8 en 70 kg.
Op enkele plaatsen in Nederland kun je meteorieten van dichtbij bekijken, zoals in het Kristalmuseum in Borculo en Naturalis in Leiden. Daar worden ook de brokstukjes van de Glanerbrugmeteoriet bewaard.
|
De Sichote-Alinmeteoroïde kwam op 12 februari 1947 neer in het Sichote-Alingebergte, op ongeveer 440 kilometer ten noordoosten van Vladivostok in oosten van Siberië.
Een aanzienlijk deel van de meteoroïde verdampte in de dampkring: de massa van de Sichote-Alinmeteoroïde werd bij het binnendringen van de dampkring geschat op 70.000 tot 100.000 kilo, waarvan ongeveer 30.000 kilo als meteoriet op de aarde is ingeslagen. Bij het binnenkomen van de meteoroïde in de dampkring ontstond een enorme vuurbol (bolide). De Sichote-Alin bolide was bij volledig daglicht zeer duidelijk zichtbaar. stuk van de meteoriet is tentoongesteld in het Kristalmuseum in Borculo. |
|
De meteorieten van Campo del Ciello
In het Kristalmuseum in Borculo is één van de meteorieten te bezichtigen, die zo'n 5000 jaar geleden is ingeslagen in Argentinië. In een korte tijd moeten er tientallen meteorieten, vermoedelijk afkomstig uit een gordel van stof en stenen tussen de planeten Mars en Jupiter. De plaats waar de meteorieten neerkwamen wordt het 'Campo del Cielo' (Land van de Hemel) genoemd. De twee, tot nu toe, grootste teruggevonden meteorieten, zijn een stuk groter dan de meteoriet op de foto. De 'Gancedo' werd in 2016 gevonden en weegt bijna 31 ton. De 'El Chaco' werd al in 1968 ontdekt en in 1980 geborgen heeft een gewicht van bijna 29 ton.
Eén van de meteorieten, die in het Campo del Cielo werden gevonden, is tentoongesteld in het Kristalmuseum in Borculo. Deze 68 kilo zware meteoriet heeft bij de inslag een krater geslagen van 50 meter doorsnede en 5 meter diep. Deze steen is waarschijnlijk even oud als de aarde zelf en komt uit een gordel van stenen die we tussen Mars en Jupiter vinden. De buitenste smeltkorst is ontstaan door de hoge temperatuur die de steen heeft gehad bij het binnendringen in de atmosfeer van de aarde met een snelheid van 60.000 kilometer per uur. Deze meteoriet bestaat voor 93% uit ijzer en 7% uit nikkel. Klik hier voor andere foto's gemaakt in het Kristalmuseum.
van klein naar groter en grootst....
|
Hebben we het toch nu toe gehad over inslagen van relatief kleine meteorieten, er zijn op aarde talloze voorbeelden van grote meteorietinslagen. Wetenschappers zijn het er nagenoeg over eens, dat de meteorietinslag op het schiereiland Yucatan in Mexico zo'n 65 miljoen jaar geleden een einde maakte aan het leven van de dinosauriërs.
|
De Barringer inslagkrater in Arizona.
|
Bronnen en media
|
De Earth Impact Database is een website van het Planetary and Space Science Centre (PASSC) van de Universiteit van New Brunswick, Canada, die sinds 2001 informatie, foto's verzamelt en deelt over inslagen van buitenaards materiaal als meteorieten.
|
|
Boven: Alle bekende inslagkraters in Noord-Amerika. Bron: Earth Impact Database.
|
Boven: Deze foto van de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko werd op 27 maart 2016 gemaakt door de ruimtesonde Rosetta. Foto: ESA/Rosetta/NAVCAM. Bron Earth Impact Database.
|