Vesuvius
|
In oktober van het jaar 79 CE veranderden de levens van tienduizenden mensen in de Campania voorgoed. Met veel geweld komt de Vesuvius tot uitbarsting. De steden en dorpen in de omgeving van de vulkaan, waaronder Pompeï en Herculaneum, worden compleet verwoest. Vele honderden mensen komen er om het leven wanneer een wolk van half vloeibare lava, gas, stenen en as over de plaatsen wordt uitgestort. Pompeï en Herculaneum worden bedekt door puin.
|
|
|
De Vesuvius, op zo'n 12 kilometer ten zuidoosten van Napels, Italië, is een van de weinige actieve vulkanen op het Europese vasteland. Ze maakt deel uit van de Campanische vulkanische boog die zowel het Campi Flegrei-caldera/geothermisch veld nabij Agnano (ten westen van Napels) als de Etna op Sicilië omvat. De Vesuvius is een samengestelde stratovulkaan, bestaande uit pyroclastisch materiaal, lava en puin van lahars.
|
|
|
Deze ASTER-opname, gemaakt op 26 september 2000, bestrijkt een gebied van 36 bij 45 kilometer met in het midden van de foto de caldera van Monte Somma en de kraterkegel van de Vesuvius. Op steenworp afstand ligt miljoenenstad Napels.
Op deze infraroodfoto is vegetatie in een rode kleur weergegeven, bebouwing en infrastructuur in lichtblauwe tinten. Foto: NASA/GSFC/METI/ERSDAC/JAROS, en het U.S./ Japan ASTER Science Team.
|
Een gevaarlijke buurman...
Deze recente Google Earth opname met een iets kleiner oppervlak dan op de ASTER-foto toont het stedelijke gebied van Napels. Foto: Google Earth, datum opname: 9 april 2021.
Het is bijna niet voor te stellen, dat er op zo'n korte afstand van de Vesuvius miljoenen mensen wonen. De Area Metropolitana di Napoli, dat naast de stad Napels zelf nog 171 gemeenten in de aangrenzende provincies Salerno, Avellino en Caserta telt, is het op één na grootste stedelijke agglomeratie van Italie. Volgens het European Spatial Planning Observation Network telde het gebied in 2007 3,714,000 inwoners. De SVIMEZ (Associazione per lo sviluppo dell'industria nel Mezzogiorno), de associatie voor industriële ontwikkeling van de Mezzogiorno, gaf voor het jaar 1981 al een aantal van 4.156.960 inwoners. De laatste schattingen lopen uiteen van 5 tot 6.8 miljoen.
Er wonen duizenden mensen aan de voet van de vulkaan en dat aantal is sinds de uitbarsting van 1944 alleen maar gegroeid. Dit maakt de Vesuvius tot een van de gevaarlijkste vulkanen ter wereld, want in geval van nood is het nagenoeg onmogelijk zo veel mensen in korte tijd te evacueren naar veiliger oorden.
Slachtoffers
De meest tot de verbeelding sprekende Vesuvius-uitbarsting, is die van het jaar 79 CE, waarbij de steden Pompeï, Herculaneum, Oplontis en Sabiae werden verwoest. Deze steden aan de voet van de vulkaan werden overspoeld door pyroclastische stromen - wolken met een hoge dichtheid van zwaar giftig vulkanisch gas, as en gesteente die met honderden kilometers per uur naar beneden stromen. De temperaturen in deze wolken reiken al snel tot zo'n 500°Celsius.
Naar schatting telde alleen de stad Pompeï ten tijde van de uitbarsting zo'n 20.000 inwoners. Het merendeel zou er in slagen op tijd voor het naderende onheil te vluchten, maar minstens 2000 mensen waren achtergebleven en vonden een snelle dood.
Naar schatting telde alleen de stad Pompeï ten tijde van de uitbarsting zo'n 20.000 inwoners. Het merendeel zou er in slagen op tijd voor het naderende onheil te vluchten, maar minstens 2000 mensen waren achtergebleven en vonden een snelle dood.
Hierboven: Met dit slachtoffer opent de tentoonstelling 'Sterven in Schoonheid', in het Drents Museum (RDV0665).
Rechts: Deze jonge man, met zijn handen voor zijn gezicht, werd in een hoekje bij de latrines van de Palestra II.7.1. gevonden. Het mocht niet baten. De foto werd in juli 2014 gemaakt in het Auckland War Memorial Museum (VRS4020). |
|
Deze slachtoffers zijn slechts twee voorbeelden van de talrijke 'casts', die sinds de ontdekking zijn vervaardigd. De methode werd ontwikkeld door de archeoloog Guiseppe Fiorelli, die in 1860 de leiding kreeg over de opgravingen in Pompeï. Hij herkende menselijke vormen in de holtes, die zich in de versteende aslagen hadden gevormd. Door deze holtes vervolgens te vullen met gips, keerden de oorspronkelijke vormen en lichaamshoudingen min of meer terug. De casts tonen zo de laatste seconden in het leven van deze Vesuviusslachtoffers... soms in hun slaap, in angst weggedoken, of op de vlucht.
Meer dan 400.000 jaar actief
De eruptie van 79 CE was allerminst de enige in haar geschiedenis. De vulkanische activiteit begon ongeveer 400.000 jaar geleden in het Pleistoceen. Rond 23.000 jaar BCE volgde weer een eruptie (Codola-eruptie), rond 16.300 jaar BCE, en vervolgens omstreeks 14.130 jaar BCE. In omstreeks het jaar 9.000 BCE vond de Lagno Amendolare-eruptie plaats, gevolgd door de Mercato-eruptie rond 6.000 BCE. In het jaar 1790 BCE barstte de vulkaan opnieuw uit (de Pomici di Avellino-eruptie). Nog zo'n 295 jaar voordat de Vesuvius Pompeï, Herculaneum, Oplontis en Stabiae verwoestte, was er in het jaar 217 BCE nog een uitbarsting geweest.
In 1631 volgde een nieuwe, bijna even zware, uitbarsting. Daarna volgden er uitbarstingen in 1794, 1826, 1872, 1878, 1906, 1913, 1926, 1929 en voor het laatst in 1944. Weliswaar waren deze uitbarstingen van geringere omvang dan die van 79 CE, en vielen er minder slachtoffers, maar deden de Italianen beseffen, dat het gevaar allerminst was geweken.
In 1631 volgde een nieuwe, bijna even zware, uitbarsting. Daarna volgden er uitbarstingen in 1794, 1826, 1872, 1878, 1906, 1913, 1926, 1929 en voor het laatst in 1944. Weliswaar waren deze uitbarstingen van geringere omvang dan die van 79 CE, en vielen er minder slachtoffers, maar deden de Italianen beseffen, dat het gevaar allerminst was geweken.
Uitbarsting van de Vesuvius op 26 april 1872 om drie uur in de middag, gefotografeerd vanuit Napels. De foto wordt doorgaans toegeschreven aan Giorgio Sommer, maar zeer waarschijnlijk is de naam van de fotograaf Fratelli Alinari. De foto is afkomstig uit de map 'Historical images of Mount Vesuvius by Giorgio Sommer', Wikicommons Media.
|
Een formatie van B-25 bommenwerpers van de Amerikaanse luchtmacht passeert de Vesuvius gedurende de uitbarsting van maart 1944. De foto werd op 1 maart gemaakt door een bemanningslid van de 340th Bomb Group. Bron: San Diego Air and Space Museum Archive, Catalog #: 10_0019980.
|
In 1944.... voor het laatst?
Tijdens de uitbarsting van 1944, waarbij de grootste aktiviteit tussen 18 en 29 maart plaatsvond, trad het overgrote deel van de lava niet via de bovenkant van de krater, maar via de zijkant van de vulkaan, waardoor een groot gat onder de oude korst ontstond. Dat gat werd grotendeels gevuld doordat de korst erboven instortte. De kraterbodem van vóór 1944 is als een donkere laag te zien vlak onder de huidige kraterrand.
Door de uitbarsting, die noopte tot de evacuatie van 12.000 mensen, kwamen 26 mensen om het leven en werden de stadjes Massa di Somma en San Sebastiano nagenoeg onder de lava bedolven. Op het militaire vliegveld bij Terzignio werden zo'n 80 B-25 Mitchell bommenwerpers van de Amerikaanse luchtmacht door vallend puin en tefra vernield.
Door de uitbarsting, die noopte tot de evacuatie van 12.000 mensen, kwamen 26 mensen om het leven en werden de stadjes Massa di Somma en San Sebastiano nagenoeg onder de lava bedolven. Op het militaire vliegveld bij Terzignio werden zo'n 80 B-25 Mitchell bommenwerpers van de Amerikaanse luchtmacht door vallend puin en tefra vernield.
De binnenkant van de krater van de Vesuvius, hier op een foto uit 1982, toont verschillende lava- en aslagen. Asafzettingen van de uitbarsting van 1944 bedekken de rand en buitenste flanken van de 600 m brede, 300 m diepe krater. Foto: Katia en Maurice Krafft, 1982. Bron: Global Volcanism Program, Smithsonian Institution. In afwachting van permissie/permission pending.
|
De bovenste kraterrand van de Vesuvius wordt afgedekt door dikke tefra-afzettingen uit de laatste uitbarsting in 1944. De tefra-lagen liggen boven op een lichtgekleurde laag (rechts op de foto), een lavastroom die eerder tijdens de uitbarsting van 1944 was ontstaan.
De steile wand onder de lavastroom van 1944 snijdt door lavastromen van vóór 1944. Foto: Roberto Scandone, Universiteit van Rome, 1989. Bron: Global Volcanism Program, Smithsonian Institution (CC BY-NC 4.0). |
|
De donkergekleurde lavastroom, tussen de resten van de caldera wand van Monte Somma en de kraterkegel van de Vesuvius, op de voorgrond, werd gedurende de uitbarsting van 1944 gevormd.
Foto: Roberto Scandone, Universiteit van Rome, 1989. Bron: Global Volcanism Program, Smithsonian Institution (CC BY-NC 4.0). |
|
"d' Onsteking en brant des bergs Vesuuy, met d'omleggende ghelegentheyt"
afgetekent door Ioachimo Sandrart, 1631.
afgetekent door Ioachimo Sandrart, 1631.
|
Deze afbeelding van een kopergravure vervaardigd door Matheo Merian naar een tekening van Ioachimo Sandrart werd in 1642 uitgegeven door Cornelis Danckaerts. De prent toont de uitbarsting van de Vesuvius op 16 december 1631. Bron: Bibliotheek van het Vredespaleis, Den Haag (in publiek domein).
|
Legenda:
A. de Cloof waer uyt de brant ontstack B. Heete waterstroom die uyt berg bene: vloot C. Torre del Greco die heel met as bedect wiert D. De Nunciate* die heel en al bedect wiert E. 2. Gall**: daer mee t'overbleven volck gesalve: wiert F. de Brug la Nunciate* G. Hoeck van de stat Napolis H. Deze cloof is ten tyde Plini uytgebrant I. Is een rooc en damp uyt het heet met as vermeng: vliedende wa:*** K. Sneuw geberght tegen Apulien L. Schone wyntuynen vol Cytroen en grana:app:boomen****. * Met 'De Nunciate' wordt de Torre Annunziata bedoeld. ** 2. Gall staat voor twee galjoenen. *** wa: water ****granaatappelbomen (Punica granatum) |
Gezicht op de Vesuvius gezien vanuit de ruïnes van Pompeï, circa 1827 geschilderd door André Giroux. Foto van schilderij in het Fitzwilliam Museum, Cambridge (RDV6298).
Dit schilderij van Pierre Jacques Volaire bevindt zich in de collectie van de Staatliche Kunsthalle te Karlsruhe en toont de uitbarsting van 14 mei 1771. Foto: Staatliche Kunsthalle, Karlsruhe.
'De krater op de top van de Vesuvius', door Thomas Jones Trefonnen, circa 1778. Foto van schilderij in het Fitzwilliam Museum, Cambridge (RDV6291).
|
De uitbarsting van de Vesuvius in 1779, Anicet Charles Gabriel Lemonnier. Foto van schilderij in het Fitzwilliam Museum, Cambridge (RDV6293).
|
De kust bij Napels met de actieve Vesuvius in 1820. Johan Christian Dahl. Foto van schilderij in het Fitzwilliam Museum, Cambridge (RDV6300).
'Vesuvausbruch bei Nacht' (Uitbarsting van de Vesuvius bij nacht), door Joseph Rebell in 1822 geschilderd. Liechtenstein, The Princely Collections, Vaduz/Wenen en begin 2018 in het Groninger Museum te zien. Kijk hier voor meer.
Osservatorio Vesuviano
In 1841 werd het Osservatorio Vesuviano, 's werelds eerste vulkanologische observatorium, gebouwd. Ook vandaag de dag is de Vesuvius nog steeds een van de meest gecontroleerde en bestudeerde vulkanen ter wereld. Sinds 2001 maakt het observatorium deel uit van het Italiaanse Geofysisch en Vulkanologisch Instituut en is er het Museum van het Vesuvius Observatorium gevestigd. Bron: Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia.
|
Deze opname werd op 2 januari 2022 gemaakt door de Operational Land Imager (OLI) aan boord van de Landsat 8 satelliet. Alleen de kratertop van de Vesuvius en een deel van de resten van de caldera van Monte Somma steken boven de laagliggende wolkenband uit.
Foto: NASA Earth Observatory door Joshua Stevens, gebruikmakend van Landsat data van de U.S. Geological Survey. Bron: NASA Earth Observatory website. |
|
Een nog gevaarlijker buurman?
|
Op slechts enkele kilometers ten westen van de Vesuvius ligt de miljoenenstad Napels. Iets ten westen van deze stad bevinden zich de Campi Flegrei, (de 'Brandende Velden'). Nu een streek met rijkbegroeide groene heuvels met boomgaarden en wijnboerderijen. Deze heuvels zijn in feite kleine vulkanen, die deel uitmaken van een groter vulkanisch complex, dat ongeveer twaalf kilometer in doorsnede is. De Campi Flegrei is een supervulkaan, die zich uitstrekt over de Baai van Pozzuoli, met daar de plaatsen Pozzuoli, Bacoli en Baia, alsmede de westelijke buitenwijken van Napels. Mocht deze vulkaan tot een uitbarsting komen, dan zal de omvang van de ramp vele malen groter zijn, dan die ten gevolge van de uitbarstingen van de Vesuvius.
|
In 2016 meldde Geocenter.info op haar website, dat er tekenen van leven van de Campi Flegrei waren. Dat belooft weinig goeds voor het dichtbevolkte gebied van Napels.
|
Geregistreerde (en weliswaar in de meeste gevallen lichte) bevingen in de ondergrond van de Campi Flegrei vulkaan in de periode van oktober t/m 13 november 2021. Kaart: INGV. Bron: Campi Flegrei op Volcano Discovery. Meer over deze vulkaan vind je op de website van het Global Volcanism Program.
De Campi Flegrei wordt gerekend tot de groep supervulkanen. Dit zijn vulkanen, die bij een eruptie meer dan 1000 km³ tefra wordt uitwerpen. De uitbarstingen vallen in de categorie VEI8, het zijn de meest verwoestende vulkanische uitbarstingen, met gevolgen op wereldniveau. Ze zijn vergelijkbaar met die van de uitbarsting van de Taupo op het noordereiland van Nieuw-Zeeland in het jaar 186 CE. Kijk hier voor meer over deze uitbarsting.
Bronnen en media
|
Lees hier het artikel van Robin George Andrews in de National Geographic van januari 2020: "Bij eruptie van Vesuvius werden inwoners levend gebakken."
|
|
|
The Lost World of Pompeii
|
Vesuvius 1944 -British Pathé
|
|
|
|
Titelfoto: Bij het invallen van het donker maken de vele lampen duidelijk hoe dichtbevolkt het gebied rond de Vesuvius is.