Wolken wijzen het weer |
|
Wolkvorming
De dampkring (atmosfeer) bevat naast lucht ook water, voor een groot deel in de vorm van waterdamp. Waterdamp is niet zichtbaar. Wanneer warme, vochtige lucht opstijgt, koelt ze af naarmate ze hoger in de atmosfeer komt. Wanneer de temperatuur van de opstijgende lucht zodanig is gedaald, dat de lucht verzadigt met waterdamp, dan condenseert de waterdamp tot minuscule waterdruppeltjes: er ontstaat een wolk. Het moment van condenseren wordt het 'dauwpunt' genoemd.
Voor het condenseren van de waterdamp zijn zogenaamde condensatiekernen nodig: bestaande druppeltjes, stof, zoutdeeltjes, aërosolen, die zich meestal in grote aantallen in de atmosfeer bevinden.
Bij een temperatuur in de atmosfeer van -20 tot -40 graden Celsius bestaan de wolken uit een mengeling van ijskristallen (witte wolken), onderkoelde waterdruppels (donkere wolken) en waterdamp. Onder deze temperaturen groeien de ijskristallen ten koste van de druppels en de waterdamp. Als ze zwaar genoeg zijn vallen ze door de wolk naar beneden. Eenvoudigweg kan gesteld worden, dat als de temperatuur lager in de atmosfeer boven de nul graden is, dan valt de neerslag in de vorm van regen; blijft de temperatuur onder nul dan bestaat de neerslag uit sneeuw.
Voor het condenseren van de waterdamp zijn zogenaamde condensatiekernen nodig: bestaande druppeltjes, stof, zoutdeeltjes, aërosolen, die zich meestal in grote aantallen in de atmosfeer bevinden.
Bij een temperatuur in de atmosfeer van -20 tot -40 graden Celsius bestaan de wolken uit een mengeling van ijskristallen (witte wolken), onderkoelde waterdruppels (donkere wolken) en waterdamp. Onder deze temperaturen groeien de ijskristallen ten koste van de druppels en de waterdamp. Als ze zwaar genoeg zijn vallen ze door de wolk naar beneden. Eenvoudigweg kan gesteld worden, dat als de temperatuur lager in de atmosfeer boven de nul graden is, dan valt de neerslag in de vorm van regen; blijft de temperatuur onder nul dan bestaat de neerslag uit sneeuw.
Opstijging van lucht
Een luchtmassa kan op een aantal manieren in de atmosfeer opstijgen:
Convectie
Wanneer een luchtmassa door zon wordt opgewarmd, rechtstreeks door de zonnestraling, of indirect door het aardoppervlak afgegeven warmte, stijgt deze op. Convectie treedt op in een luchtmassa, waarin de temperatuur lager ligt dan die van het oppervlak. De lucht wordt onderin de luchtmassa verwarmd. Echter stijgt niet de gehele luchtmassa op, maar slechts 'luchtbellen' met een grootte van enkele tientallen tot honderden meters. Zo kunnen cumulus en cumulonimbus wolken ontstaan. Convectie treffen we rond de evenaar. De neerslag die daarvan het gevolg is noemen we stijgingsregen.
Convergentie
Wanneer een luchtmassa samenstroomt met andere, zoals bijvoorbeeld in een lagedrukgebied, dan zal deze luchtmassa's bij het samenkomen omhoog worden gedreven.
Orografische stijging
Men spreekt van orografische stijging als een luchtmassa door gebergte of ander hoger liggend terrein omhoog wordt gedreven.
Frontale stijging
Er is sprake van frontale stijging, wanneer een luchtmassa langs een frontvlak omhoog wordt gedreven. Een warmere, lichtere, luchtmassa wordt omhoog geleid door de koudere, zwaardere, luchtmassa waarmee deze in botsing komt.
Convectie
Wanneer een luchtmassa door zon wordt opgewarmd, rechtstreeks door de zonnestraling, of indirect door het aardoppervlak afgegeven warmte, stijgt deze op. Convectie treedt op in een luchtmassa, waarin de temperatuur lager ligt dan die van het oppervlak. De lucht wordt onderin de luchtmassa verwarmd. Echter stijgt niet de gehele luchtmassa op, maar slechts 'luchtbellen' met een grootte van enkele tientallen tot honderden meters. Zo kunnen cumulus en cumulonimbus wolken ontstaan. Convectie treffen we rond de evenaar. De neerslag die daarvan het gevolg is noemen we stijgingsregen.
Convergentie
Wanneer een luchtmassa samenstroomt met andere, zoals bijvoorbeeld in een lagedrukgebied, dan zal deze luchtmassa's bij het samenkomen omhoog worden gedreven.
Orografische stijging
Men spreekt van orografische stijging als een luchtmassa door gebergte of ander hoger liggend terrein omhoog wordt gedreven.
Frontale stijging
Er is sprake van frontale stijging, wanneer een luchtmassa langs een frontvlak omhoog wordt gedreven. Een warmere, lichtere, luchtmassa wordt omhoog geleid door de koudere, zwaardere, luchtmassa waarmee deze in botsing komt.
Stijgende lucht door opwarming (convectie).
|
Convergerende luchtstromen zorgen voor opstijgende lucht.
|
Verhogingen in het terrein veroorzaken een opstijgende luchtbeweging.
|
Lucht wordt omhoog gedreven in de buurt van frontvlakken.
|
Stijging door golfbewegingen in de atmosfeer
Wanneer verschillende luchtmassa's over elkaar heen bewegen, kunnen er golven ontstaan.
Wanneer verschillende luchtmassa's over elkaar heen bewegen, kunnen er golven ontstaan.
Wolkenfamilies en geslachten
Wolken worden ingedeeld in families en geslachten. Er zijn vier families, die op basis van hoogte worden ingedeeld: hoge wolken, middelhoge wolken en lage wolken en vertikaal ontwikkelde wolken. Daarnaast is er een indeling in vorm van wolken: dit zijn de geslachten. Daarvan onderscheiden we er tien. In de tekening hieronder zie je de families en geslachten.
Klik hier voor meer over wolkenfamilies, geslachten en bijzondere wolken.
We hebben meer over wolken en weer, zoals de workshops luchtvaart-meteorologie en in de wolken, waarin je nader kennis maakt met diverse aspecten van het weer voor vliegers, ballonvaarders en kunstenaars.
Bronnen en media
|
De allereerste Internationale Wolkenatlas werd in 1896 door het International Meteorological Committee gepubliceerd. Tegenwoordig staat de atlas, gepubliceerd door the World Meteorological Organisation online.
In de GeoGraphixs-mediatheek:
Bosatlas van het klimaat
Naast een grote hoeveelheid informatie over weer en klimaat in Nederland (en daarbuiten) vind je er (op bladzijde 84) ook een handige determinatietabel voor wolken.
|
|
Wolken luisteren
|
Luister naar deze documentaire die de BBC Worldservice maakte over wolken. Hoe worden wolken gevormd? Hoe onstaan al die wolkenvormen in de lucht?
Je leert in nog geen 30 minuten niet alleen de belangrijkste zaken over wolken, je werkt ook nog eens je luistervaardigheid Engels. Ook maakte de BBC deze korte presentatie over wolken en wolkvorming.
|
|