|
|
|
|
|
Bewegende Ijsland
|
Het komt niet zo vaak voor, dat we in Nederland te maken hebben met vulkaanuitbarstingen. In april 2010 lag een groot deel van het Europese luchtverkeer plat als gevolg van de grote aswolken na de uitbarsting van de Eyafjallajökull vulkaan. Veel vluchten vanaf Schiphol naar Noord-Amerika en populaire zonvakantiebestemmingen werden geannuleerd of waren ernstig vertraagd.
De Bárðarbunga (Bardarbunga) kwam op 24 augustus 2014 tot uitbarsting. Het zou nog tot 27 februari 2015 duren, voordat de vulkaan tot rust kwam. Ondanks dat er grote hoeveelheden zwaveldioxide in de lucht werden geslingerd, bleven de gevolgen hebben voor het intercontinentale vliegverkeer beperkt. Dat kwam vooral doordat de hoeveelheid as beperkt bleef. Een paar jaar geleden, vanaf 10 juli 2016, was er al verhoogde seismische activiteit bij Ijsland's beroemdste vulkaan, de Hekla, op 20 maart 2021 kwam de Fagradalsfjall op het Reykjanes Schiereland tot uitbarsting. De Fagradalsfjall is op 20 maart 2021 tot uitbarsting gekomen. Het was al een tijdje seismisch onrustig in het gebied. Foto: Islandic Meteorological Organisation (IMO). Klik hier voor meer over deze recente uitbarsting op VolcanoDiscovery.
|
Op deze NASA/MODIS satellietfoto, gemaakt op 29 januari 2004, doet het land zijn naam alle eer aan. Slechts een klein deel van de zuidelijke kust is vrij van sneeuw en ijs. Foto: NASA/MODIS.
|
Svarsengi - Grindavík
De jongste vulkanische activiteit op IJsland dateert van enkele dagen voor Kerst 2023. Om 22.17 uur plaatselijke tijd, op de avond van 18 december scheurde de aarde in Sundhnúksgigar, iets ten oosten van Svartsengi op het Reykjanes Schiereiland over een lengte van zo'n 4 kilometer open. De spleet reikte bijna tot aan de havenplaats Grindavík. Voorafgaand aan de uitbarsting was er een grote reeks van aardbevingen in het gebied geweest. Reden voor de autoriteiten om Grindavík te ontruimen. Om het stadje enigszins te beschermen tegen de verwoestende lavastromen, werden wallen opgeworpen. Tot op zeker hoogte hebben zij de complete verwoesting weten te voorkomen. Nog altijd, 22 januari 2024, dreigt er gevaar en kunnen de inwoners nog niet terug naar hun huizen.
Lava komt vrij bij de spleeteruptie ten oosten van Svartsengi (vrij vertaald: zwarte weide) en zoekt zich een weg naar lager gelegen terrein, waaronder in de richting van het aan de kust liggende havenstadje Grindavík. Foto: Anton Brink/EPA. Bron: BBC News, 20 december 2023. Lees hier het BBC nieuwsbericht.
|
Op de website van de Veðurstofa Íslands, de IJslandse Meteorlologische dienst, staat een dag tot dag verslag van het verloop van de eruptie. Op YouTube kun je live meekijken via een ten noorden van Grindavík geplaatste webcam.
De Veðurstofa Íslands heeft op elk moment van de dag actuele kaarten (en waar nodig) waarschuwingen beschikbaar. Op de twee kaarten hieronder de seismische activiteit. Klik op de kaart voor een directe link van de actuele situatie. Je vindt er ook een legenda voor de gebruikte symbolen.
|
|
Actuele aardbevingen en vulkanische activiteit in IJsland
Seismische activiteit, aardbevingen en vulkanisme in IJsland op maandag 22 januari 2024.
Kaart: Veðurstofa Íslands. |
Seismische activiteit, aardbevingen en vulkanisme op het Reykjanes Schiereiland, op maandag 22 januari 2024.
Kaart: Veðurstofa Íslands. |
|
|
Twee kaarten van National Geographic MapMaker 4.0, die de vulkanische activiteit (links) en seismische activiteit op maandag 22 januari 2024 weergeven. De activiteit op het Reykjanes Schiereiland wordt wel weergegeven, maar in minder detail dan die van de IJslandse Meteorologische dienst.
Deze luchtfoto werd op 19 December, op de morgen na de uitbarsting gemaakt en toont het zuidelijke deel van de spleeteruptie. Foto: Marco Di Marco/AP. Bron: ABC News, 20 december 2023.
Kijk hier voor foto's en informatie over deze eruptie op NASA Earth Observatory.
Eerder gedonder in de grond...
Een uitbarsting kan grote modder- en waterstromen veroorzaken, maar ook de aswolk kan voor gevaar zorgen. Bron: alliance/dpa.
Klik hier voor de meest actuele informatie over de toestand van de Bárðarbunga.
De Hekla gefotografeerd op een rustige nazomeravond in september 2006.
|
Op de website van de Ijslandse Meteorologische Dienst (Veðurstofa Íslands) wordt de recente activiteit van onder andere de vulkaan Hekla nauwlettend gevolgd.
De Hekla is Ijsland's meest beroemde vulkaan, die een belangrijke rol speelt in vele mythen en sagen. Volgens de Ijslanders, vormt de vulkaan de toegang naar het midden van de aarde.
Van een afstand ziet de 1491 meter hoge stratovulkaan er uit als een 'gewone' berg, maar sinds het jaar 874, in de vroegst bekende schriftelijke bron, is de vulkaan al 20 keer tot uitbarsting gekomen. De Hekla is een onderdeel van een bijna 40 kilometer lange vulkanische rug, waarvan de Heklugjá, een dik 5 kilometer lange scheur, wordt beschouwd als het meest actieve deel. Ongeveer 10% van alle gedurende de laatste 1000 jaar neergeslagen tephra is afkomstig van de Hekla. Daarnaast heeft de vulkaan in die 1000 jaar rond 8 kubieke kilometer lava uitgespuwd. |
|
De animatie hiernaast van een aaneenschakeling van SAR-beelden* van de lavastromen van de Fagradalsfjall werd gemaakt tussen 1 april en 1 mei 2021. Het Finse bedrijf Iceye heeft 14 satellieten rond de aarde cirkelen. Kijk hier voor meer voorbeelden van Iceye's foto's.
* Synthetic-aperture radar ( SAR ) is een vorm van radar die in de lucht- en ruimtevaart wordt gebruikt om 2D- of 3D beelden van het aardoppervlak te maken. Dat gebeurt met een in een vliegtuig of satelliet gemonteerd radarsysteem. De techniek maakt gebruik van de beweging van de radarantenne ten opzichte van het aardoppervlak. Doordat het vliegtuig of satelliet een bepaalde afstand aflegt tussen het moment van het uitzenden van de radarpulsen en het ontvangen van die door het aardoppervlak gereflecteerde pulsen (echo's), verandert de positie van de SAR-antenne. De echo's van meerdere opeenvolgende pulsen (van verschillende antenneposities) worden digitaal gecombineerd tot een beeld: het synthetisch (radar-) beeld. De huidige SAR-systemen maken een resolutie van 10 cm of kleiner mogelijk. |
Volg de Fagradalsfjall op de website van de Ijslandse Meteo.
|
|
Ijsland
Op slechts een paar uren vliegen vanaf Amsterdam ligt Ijsland. Zo'n beetje op de helft van de vlucht naar de Canadese oostkust. In tegenstelling tot hier bij ons, hebben de Ijslanders wel met actief vulkanisme te maken. In de recente geschiedenis hebben ze een aantal vulkaanuitbarstingen gehad. Drie jaar geleden was de uitbarsting van de Eyafjallajökull zo maar ineens ook hier het gesprek van de dag. Honderden vluchten van en naar Schiphol en andere Nederlandse luchthavens werden geschrapt vanwege de grote as- en stofwolk, die zich over grote delen van West Europa uitspreidde. Ook in Ijsland was het dagelijkse leven wekenlang ontregeld. De Ijslanders zijn echter wel wat gewend. Ze deinzen er niet voor om zelfs óp een vulkaan te wonen.... |
|
Geologie van Ijsland
|
De bijzondere ligging van IJsland, midden op de Mid-Oceanische Rug, brengt een minstens zo bijzondere geologie met zich mee. De Ijslanders weten als geen ander, wat het wonen hier zo bijzonder maakt. Al sinds de eerste mens hier voet aan wal zette, maakt men gebruik van wat de aarde hier te bieden heeft. De warmwaterbronnen worden tot op de dag van vandaag benut, niet alleen voor de verwarming van gebouwen, maar ook voor de energievoorziening. Het land heeft een gedegen kennis van de geologie, al komt men zo af en toe toch nog wel eens voor verrassingen te staan.
|
|
Op de website van NÁTTÚRUFRÆÐISTOFNUN ÍSLANDS vind je een link naar de meest recente geologische kaart van Ijsland. Bron: NÁTTÚRUFRÆÐISTOFNUN ÍSLANDS
Geothermie
|
Op Ijsland wordt op grote schaal gebruik gemaakt van geothermie. Op veel plaatsen, (zoals op de foto hiernaast) bij de camping in de Landmannalaugar, is het aangenaam pootjebaden en zwemmen, zelfs in hartje winter.
Naast waterkracht zijn er diverse geothermische centrales in het land, waar heet water wordt omgezet in elektriciteit. Een aanzienlijk deel van de elektriciteitsproductie is bestemd voor de industrie. Grote afnemers zijn o.a. de aluminiumsmelterijen.
|
|
De grote geothermische centrale van Krafla voorziet een groot deel van het noordoosten van het land van energie (VRS3104). Foto onder: de Perlan in Reykjavík is het heetwaterreservoir voor de stad. Het water wordt via pijpleidingen vanuit de Nesjavellir naar de stad vervoerd (RDV7435).
Voorbereid op aardbevingen en vulkaanuitbarstingen
|
Op diverse plaatsen op de wereld wordt gewerkt aan systemen om aardbevingen te kunnen voorspellen én in zo vroeg mogelijk te detecteren. Op Ijsland gebeurt dat onder andere door gebruik te maken van glasvezelkabels, die al in de grond liggen. Naast telecommunicatie krijgen ze er een functie bij: het detecteren van aardbevingen.
Lees hier meer in "Revolution in Quake detection technology" (BBC Science & Environment, 4 juli 2018). |
|
Klik op de case study van je keuze om verder te gaan.
Nieuw-Zeeland
|
Ijsland
|
Spanje
|
Fryslân
|