Gletsjers |
Als je ooit van dichtbij een gletsjer hebt gezien, dan weet je hoe indrukwekkend deze ijsmassa is. Ook al lijkt er geen beweging in het ijs te zitten, de schijn bedriegt: iedere gletsjer is min of meer constant in beweging. De snelheid waarmee gletsjers aan het ijsoppervlak bewegen varieert van enkele meters per jaar tot bijna 30 meter per dag (Jakobshavn Isbræ op Groenland). De snelheid van gletsjers is niet constant door het jaar heen, maar doorgaans kleiner in de zomer dan in de winter. Tijdens de wintermaanden worden onder de winterdeken de hoge smeltverliezen van de zomermaanden met gletsjerijs - vanuit het firnveld - aangevuld.
Een gletsjer wordt gevormd wanneer dikke sneeuwlagen door hun eigen gewicht aan de onderkant tot ijs worden verdicht. Dat gaat in fasen. Sneeuw wordt eerst omgezet tot firn, een korrelige ijsmassa die gevormd wordt doordat sneeuwkristallen onder de toenemende druk van de bovenliggende lagen van vorm veranderen en zich herordenen. Onder invloed van sijpelend smeltwater kan dit proces sneller plaatsvinden. Later, en dus dieper in het firnveld, vormt firn door de toenemende druk wit gletsjerijs. Tenslotte wordt het verdicht tot blauw gletsjerijs. Het ijs wordt door de enorme druk plastisch en kan onder invloed van de zwaartekracht langzaam bergafwaarts gaan bewegen.
Gletsjers, inclusief de Antarctische en Groenlandse ijskap, bedekken circa 15 miljoen km² aardoppervlak en bevatten 29 miljoen km³ ijs, ongeveer 87% van alle zoet water op aarde. Ze oefenen door hun enorme gewicht en sterke slijpende werking grote invloed op het land eronder uit.
De Austerdalsbreen is één van de gletsjers van de Saltfjellet-Svartisen ijskap in Noorwegen.
|
Een gletsjer is een langzaam van een berg of over land schuivende ijsmassa. Deze ijsmassa vindt zijn oorsprong in zogenaamde firnbekkens, die zich in het bovenste deel van het gebergte bevinden. Onder invloed van de zwaartekracht 'schuift' de ijsmassa langzaam naar lager gelegen delen van het gebergte. De snelheid waarmee de gletsjer naar beneden komt, variëert en is afhankelijk van verschillende factoren.
De lengte van een gletsjer is een gevoelige maat voor langdurige klimaatverandering. Een gletsjer 'trekt zich terug' gedurende warmere perioden en breiden zich uit gedurende koude perioden. De afgelopen 100 jaar zijn meeste gletsjers op aarde kleiner geworden. |
Gletsjer in het Tweedsmuir Provincial Park, British Columbia, Canada (IMGP8284).
|
De Tasman Gletsjer, Nieuw-Zeeland
|
De Tasman Glacier is met z'n 29 kilometer lengte veruit de grootste gletsjer in de Nieuw - Zeelandse Alpen.
Op een hoogte van zo'n 2800 meter onder de top van de Aoraki (Mount Cook) hoopt sneeuw en ijs zich op in het kilometers brede firnbekken. De sneeuw- en ijslag is hier ongeveer 600 meter dik. De bovenloop bestaat uit met sneeuw bedekte rotsen. Het onderste deel van de gletsjer bestaat uit rotsen. Aan het eind van de gletsjer is het Tasman Meer. Het water van de gletsjer, samen met die van de Hooker en Mueller gletsjers komt in een brede vallei in de Tasman Rivier en stroomt naar het zuiden in het Pukaki Meer. Uiteindelijk mondt het via de Waitaki Rivier uit in de Stille Oceaan ten noorden van Oamaru. De gletsjer trekt zich ongeveer 180 meter per jaar gemiddeld sinds de jaren 1990 terug. Tegenwoordig is het tussen de 477m en 822m per jaar. De Tasman Gletsjer gefotografeerd vanuit een Pilatus Turbo Porter ZK-MCK van Mount Cook Airlines, 24 maart 2008 (IMGP4435).
|
|
De tong van de Tasman Gletsjer is geheel bedekt met puin en steekt hier in het melkblauwe water van het Tasman Glacier Lake (RDV9424).
Geschat wordt dat de Tasman Gletsjer uiteindelijk zal verdwijnen en dat het Tasman Meer (op de foto hierboven) een maximale grootte zal bereiken in 10 tot 19 jaar tijd. In 2008 was het Tasman Meer 7 kilometer lang, 2 kilometer breed en gemiddeld 245m diep.
Meer foto's van de Tasman Gletsjer vind je hier.
|
Keuze opdrachten gletsjers
Je kunt een keuze maken uit verschillende onderwerpen, in bijna alle hoeken van de wereld:
De gletsjers van Nieuw-Zeeland
Tweedsmuir Gletsjers - Canada
De gletsjers van Groenland
De gletsjers van Spitsbergen
|
De Lilliehöökbreen op Spitsbergen (VRS3903).
|
Meer over gletsjers
Meer over de fascinerende wereld van gletsjers vind je hier op GeoGraphixs en in fotoreportages van Noarderljocht:
Turbo Porter ZK-MCK na de landing op het Davis Snowfield (IMGP4499).
|
De grillige ijsvormen van de tong van de Fox Glacier, Nieuw-Zeeland (IMGP2878).
|
Media en bronnen
|
In de animatie hiernaast kun je zelf ontdekken welke krachten er op en door de gletsjer worden uitgeoefend. Bovendien laat de animatie ook zien welke andere factoren van invloed zijn op o.a. de grootte van de gletsjer. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de invloed van klimaatverandering op de omvang van de ijsmassa.
De animatie is gemaakt door de mensen van PhET van de Universiteit van Colorado in Boulder. Je kunt hem gratis downloaden. Hij werkt alleen met Flash op jouw computer. Die kun je ook gratis downloaden.
|
|
|
|
|